Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

to blame one for a thing

  • 1 for

    fɔ: (полная форма) ;
    (редуцированная форма)
    1. союз
    1) ибо;
    ввиду того, что( вводит придаточное причины) This is no party question, for it touches us not as Liberals or Conservatives, but as citizens. ≈ Это не вопрос партийной политики, так как он затрагивает нас не как либералов или консерваторов, но как граждан. Syn: as, since
    2) чтобы, что ( вводит придаточное с инфинитивным сказуемым, может переводиться также дательным падежом с инфинитивом) а) for-придаточное является реальным подлежащим в конструкциях с формальным подлежащим, выраженным "пустым" it It seems useless for them to take this course. ≈ Кажется, (что) им бесполезно идти этим путем. The crowds were so enormous that it was all too easy for the claustrophobic to fall into an apposite mood. ≈ Толпа была такая огромная, что людям, страдающим клаустрофобией, было очень легко придти в соответствующее расположение духа. It'd be a good stunt for him to go out and maybe earn a little money on the side. ≈ Было бы хорошей штукой ему выйти и, может быть, немного заработать на стороне б) for-придаточное в функции подлежащего For them to hold back their opinion was wrong. ≈ Неправильно было им не высказать своего мнения. в) for-придаточное как часть сложного глагольного сказуемого Matilda bargained with James for him to pay for dinner. ≈ Матильда договорилась с Джеймсом, что ему платить за обед. This is for you to decide. ≈ Это Вам решать. г) for-придаточное в функции обстоятельства I'd have given anything for this not to have happened. ≈ Я бы отдал теперь все, чтобы этого не произошло. д) for-придаточное в функции дополнения I realized that the subject is sufficiently obscure for your guess to be as good as anybody's. ≈ Я понял, что этот предмет достаточно сложен, чтобы твоя догадка была столь же хороша, что и любая другая. He plans for there to be five people in the group. ≈ Он планирует, что в группе будет пять человек. I asked for there to be a proctor at the exam. ≈ Я попросил, чтобы на экзамене присутствовал надзиратель. е) for-придаточное в функции определения It was a sign for him to retire from the world. ≈ Это был знак ему удалиться от мира.
    2. предл.
    1) для;
    ради;
    (= кому, для кого( передается тж. дательным падежом)
    2) для;
    ради;
    (= для какой цели) for sale ≈ для продажи;
    на продажу just for fun ≈ ради шутки
    3) за (= за что, за кого, во имя чего) we are for peace ≈ мы за мир
    4) за (= за кем, за чем (послать)) to send for a doctor ≈ послать за врачом
    5) от, против (= против чего (средство)) medicine for a coughлекарство от кашля
    6) в направлении;
    к (= куда (отправиться)) to start for ≈ направиться в
    7) из-за, за, по причине, вследствие to dance for joyплясать от радости for many reasonsпо многим причинам famous for smth. ≈ знаменитый чем-л.
    8) в течение, в продолжение to last for an hour ≈ длиться час to wait for yearsждать годами
    9) на (расстояние) to run for a mile ≈ бежать милю
    10) вместо, в обмен;
    за что-л. I got it for 5 dollars. ≈ Я купил это за пять долларов. Will you please act for me in the matter? ≈ Прошу вас заняться этим вопросом вместо меня.
    11) на (определенный момент) The lecture was arranged for two o'clock. ≈ Лекция была назначена на 2 часа.
    12) в;
    на for the first time ≈ в первый раз for (this) once ≈ на этот раз
    13) от;
    (представитель) передается тж. родительным падежом member for Oxfordчлен парламента от Оксфорда ∙ довод в пользу чего-л. - *s and againsts доводы за и против во временном значении указывает на длительность: в течение - * the past three weeks в течение последних трех недель - I have not been there * five years уже пять лет я там не был - * the time being теперь, пока срок, на который рассчитано действие: на - * a year на год - this plan is * seven years этот план рассчитан на семь лет - * a long time надолго - * ever (and ever) навсегда час, день и т. п., на который что-л. назначено: на - the ceremony was arranged * two o'clock церемония была назначена на два часа в пространственном значении указывает на место назначения: в, к, - the train * Moscow поезд (идущий) в Москву - to steer * держать курс на( о судне) - the ship was bound * Africa судно направлялось в Африку - change here * Bristol здесь пересадка на Бристоль расстояние, протяженность - to run * a mile пробежать милю - the forest stretches * a long way лес тянется на многие мили указывает на цель, намерение: для, за, на, к - what do you want this book *? для чего вам нужна эта книга? - to fight * independence бороться за независимость - to send * a doctor послать за врачом - to go out * a walk выйти на прогулку /погулять/, пойти погулять - he was trained * a flyer его обучали летному делу - she is saving * old age она копит (деньги) на старость - * sale продается (надпись) объект стремления, надежды, желания, поисков, забот и т. п.: к, на;
    передается тж. косв. падежами - to thirst /to hunger/ * knowledge жадно стремиться к знаниям - to hope * the best надеяться на лучшее - to be afraid * smb. бояться за кого-л. - to look * smth. искать что-л. лицо или предмет, к которому испытывают любовь, склонность, неприязнь и т. п.: к - affection /love/ * children любовь к детям - he has no liking * medicine у него нет склонности к медицине назначение предмета или лица, его пригодность для чего-л.: для - books * children книги для детей - a tool * drilling holes инструмент для сверления отверстий - he is just the man * the position он великолепно подходит для этой работы средство, лекарство против чего-л. - a cure * toothache средство против зубной боли указывает на лицо, иногда предмет, в пользу которого или в ущерб которому совершается действие: для;
    передается тж. дат. падежем - can I do anything * you? могу ли я что-нибудь сделать для вас? - he bought some flowers * her он купил ей цветы - to win a name * oneself завоевать себе имя лицо или предмет, в поддержку или в защиту которого выступают: за - he voted * the representative of his Party он голосовал за представителя своей партии - a lawyer acts * his client адвокат ведет дело /дела/ своего клиента - to argue * smth. отстаивать что-л. указывает на причину или повод: от, за, из-за;
    по - to condemn * smth. осуждать за что-л. - to blame * smth. винить в чем-л. - to thank * smth. благодарить за что-л. - to reward * bravery наградить за храбрость - to cry * joy плакать от радости - I can't see anything * the fog я ничего не вижу из-за тумана - * fear of... из боязни, что...;
    чтобы не... - he walked fast * fear he should be late он шагал быстро, чтобы не опоздать /опасаясь опоздать/ - * want /lack/ of smth. из-за недостатка чего-л. - * many reasons по многим причинам - * the reason that... так как, потому что - you will be (all) the better * a good night's rest вам не мешает выспаться хорошенько - he is known * his kindness он известен своей добротой - if it were not * him, I should not be late если бы не он, я бы не опоздал указывает на замещение, замену: вместо, за - we used boxes * chairs мы пользовались ящиками вместо стульев - what is the English * "цветок"? как по-английски "цветок" использование в качестве чего-л.: как;
    передается тж. твор. падежом - they chose him * their leader они выбрали его своим руководителем - he wants her * his wife он хочет жениться на ней лицо или предмет, принимаемые за других: за - he took me * my brother он принял меня за моего брата - they were left on the battlefield * dead их сочли убитыми и оставили на поле боя представительство в выборной организации от группы лиц, выступление от чьего-л. имени: от, за - to sit * Glasgow быть представителем от Глазго - * and on behalf of за и от имени( в подписях под документами) место работы нанимателя и т. п. - to work * an old firm работать /служить/ в старой фирме - she worked * Mr.N. as a secretary она работала секретарем у господина Н. указывает на цену: за - to pay a dollar * a book заплатить доллар за книгу предмет обмена: на, за - to exchange one thing * another обменять одну вещь на другую размер суммы: на - a bill * 50 dollars счет на 50 долларов - put my name down * $1 подпишите меня на 1 доллар, я жертвую 1 доллар вознаграждение: за - to be paid * one's service получать плату за работу указывает на соотношение или противопоставление: на - * one enemy he has a hundred friends на одного врага у него сто друзей указывает на наличие особых условий: для - it is warm * May для мая сейчас тепло - she reads well * her age она хорошо читает для своего возраста что касается, в отношении - * the rest что касается остального употр. в конструкции for + сущ. /местоим./ + инфинитив, которая передается придаточным предложением, а также дат. падежом существительного или местоимения и инфинитивом - they waited * the moon to appear они ждали, когда появится луна - he stepped aside * me to pass он посторонился, чтобы дать мне дорогу - is English difficult * you to learn? трудно ли вам дается английский язык? - it is not * you to blame him не вам осуждать его (шотландское) (американизм) в честь( кого-л.) - he was named * his grandfather он был назван в честь деда - the banquet was given * him банкет был дан в его честь в сочетаниях: - as * что касается, что до - but * без, кроме;
    если бы не - * all несмотря на;
    что бы ни - she is stupid * all her learning она глупа, несмотря на всю ее ученость - * all you say I shall stick to my opinion что бы вы ни говорили, я останусь при своем мнении - * all their claims to the contrary вопреки их утверждениям - * all that несмотря на все;
    и все же - it is a victory * all that и все же это победа - he says he is innocent, but I am sure he is guilty, * all that он говорит, что он не виновен, но несмотря на его слова, я знаю, что он виноват > * all I care меня это не интересует, мне это совершенно безразлично > you may do what you like * all I care можете делать, что хотите, меня это не касается /мне наплевать/ > I * one... я со своей стороны...;
    я, например > I * one never liked him мне, например, он никогда не нравился > * one thing прежде всего, во-первых > * one thing, he talks too much прежде всего, он слишком много говорит > once and * all раз и навсегда > * myself, * my part что касается меня > * myself I shall do nothing of the sort что касается меня, то я ничего подобного не сделаю > * my part I have no objections что касается меня, то у меня нет возражений > * all I know поскольку я не имею противоположных сведений > * all I know he might be dead не исключено, что он уже умер;
    жив он или умер - понятия не имею > to do smth. * oneself сделать что-л. самому > I must see it * myself я должен увидеть это собственными глазами > I know it * a fact я знаю это наверняка /совершенно точно/ > * certain, * sure наверняка, без сомнения > oh, *...! о, если бы...! > oh, * a fine day! если бы выпал хороший денек! вводит части сложных предложений или самостоятельные предложения: так как, потому что, ибо - he felt no fear, * he was a brave man он не испытывал страха, так как был храбрым человеком - the windows were open * it was hot было жарко, и окна были открыты for: oh, for a fine day! (как было бы славно,) если бы выпал хороший день! ~ prep в;
    на;
    for the first time в первый раз;
    for (this) once на этот раз ~ prep в направлении;
    к;
    to start for направиться в ~ prep в течение, в продолжение;
    to last for an hour длиться час;
    to wait for years ждать годами ~ prep вместо, в обмен;
    за (что-л.) ;
    I got it for 5 dollars я купил это за пять долларов;
    will you please act for me in the matter? прошу вас заняться этим вопросом вместо меня ~ prep для, ради;
    передается тж. дательным падежом;
    for my sake ради меня;
    it is very good for you вам очень полезно;
    for children для детей;
    for sale для продажи ~ prep за;
    we are for peace мы за мир ~ cj ибо;
    ввиду того, что ~ prep из-за, за, по причине, вследствие;
    for joy от радости;
    to dance for joy плясать от радости;
    for many reasons по многим причинам;
    famous( for smth.) знаменитый (чем-л.) ~ prep на (определенный момент) ;
    the lecture was arranged for two o'clock лекция была назначена на 2 часа 1 ~ prep на расстояние;
    to run for a mile бежать милю ~ prep от;
    передается тж. родительным падежом;
    member for Oxford член парламента от Оксфорда ~ prep против, от;
    medicine for a cough лекарство от кашля ~ prep ради, за (о цели) ;
    just for fun ради шутки;
    to send for a doctor послать за врачом ~ prep употр. со сложным дополнением и другими сложными членами предложения: it seems useless for them to take this course им, по-видимому, бесполезно идти по этому пути FOR: FOR: free on rail франко-вагон for: for: funds used ~ капитал, использованный для for: oh, for a fine day! (как было бы славно,) если бы выпал хороший день! ~ all that I wouldn't talk like that и все-таки я бы так не говорил;
    as for me, for all I care что касается меня ~ all I know насколько мне известно;
    for all that несмотря на все это ~ all I know насколько мне известно;
    for all that несмотря на все это ~ all that I wouldn't talk like that и все-таки я бы так не говорил;
    as for me, for all I care что касается меня ~ prep для, ради;
    передается тж. дательным падежом;
    for my sake ради меня;
    it is very good for you вам очень полезно;
    for children для детей;
    for sale для продажи ~ prep из-за, за, по причине, вследствие;
    for joy от радости;
    to dance for joy плясать от радости;
    for many reasons по многим причинам;
    famous (for smth.) знаменитый (чем-л.) ~ prep из-за, за, по причине, вследствие;
    for joy от радости;
    to dance for joy плясать от радости;
    for many reasons по многим причинам;
    famous (for smth.) знаменитый (чем-л.) ~ prep для, ради;
    передается тж. дательным падежом;
    for my sake ради меня;
    it is very good for you вам очень полезно;
    for children для детей;
    for sale для продажи ~ prep в;
    на;
    for the first time в первый раз;
    for (this) once на этот раз once: ~ один раз;
    for (this) once на этот раз, в виде исключения;
    once is enough for me одного раза с меня вполне достаточно ~ prep для, ради;
    передается тж. дательным падежом;
    for my sake ради меня;
    it is very good for you вам очень полезно;
    for children для детей;
    for sale для продажи sale: for ~ на продажу ~ prep в;
    на;
    for the first time в первый раз;
    for (this) once на этот раз for: funds used ~ капитал, использованный для he is free to do what he likes ~ all I care по мне, пусть поступает, как хочет;
    oh,;
    ..! ах, если бы..! to hope ~ the best надеяться на лучшее;
    put my name down for two tickets запишите два билета на мое имя hope: to ~ against ~ надеяться на чудо;
    надеяться, не имея на это никаких оснований;
    to hope for the best надеяться на лучшее, на благоприятный исход ~ prep вместо, в обмен;
    за (что-л.) ;
    I got it for 5 dollars я купил это за пять долларов;
    will you please act for me in the matter? прошу вас заняться этим вопросом вместо меня I'd have given anything ~ this not to have happened я бы многое теперь отдал за то, чтобы ничего этого не произошло;
    this is for you to decide вы должны решить это сами ~ prep для, ради;
    передается тж. дательным падежом;
    for my sake ради меня;
    it is very good for you вам очень полезно;
    for children для детей;
    for sale для продажи ~ prep употр. со сложным дополнением и другими сложными членами предложения: it seems useless for them to take this course им, по-видимому, бесполезно идти по этому пути it's too beautiful ~ words слов нет - это прекрасно, это выше всяких слов ~ prep ради, за (о цели) ;
    just for fun ради шутки;
    to send for a doctor послать за врачом ~ prep в течение, в продолжение;
    to last for an hour длиться час;
    to wait for years ждать годами ~ prep на (определенный момент) ;
    the lecture was arranged for two o'clock лекция была назначена на 2 часа 1 make provision ~ обеспечивать make provision ~ предусматривать make provision ~ резервировать деньги make room ~ предоставлять место room: ~ место, пространство;
    there is room for one more in the car в машине есть место еще для одного человека;
    to make room for потесниться, дать место ~ prep против, от;
    medicine for a cough лекарство от кашля ~ prep от;
    передается тж. родительным падежом;
    member for Oxford член парламента от Оксфорда to hope ~ the best надеяться на лучшее;
    put my name down for two tickets запишите два билета на мое имя ~ prep на расстояние;
    to run for a mile бежать милю ~ prep ради, за (о цели) ;
    just for fun ради шутки;
    to send for a doctor послать за врачом send: ~ down понижать (напр., цены) ;
    send for посылать за, вызывать;
    to send for a doctor послать за врачом;
    send forth испускать, издавать ~ prep в направлении;
    к;
    to start for направиться в I'd have given anything ~ this not to have happened я бы многое теперь отдал за то, чтобы ничего этого не произошло;
    this is for you to decide вы должны решить это сами ~ prep в течение, в продолжение;
    to last for an hour длиться час;
    to wait for years ждать годами ~ prep за;
    we are for peace мы за мир ~ prep вместо, в обмен;
    за (что-л.) ;
    I got it for 5 dollars я купил это за пять долларов;
    will you please act for me in the matter? прошу вас заняться этим вопросом вместо меня

    Большой англо-русский и русско-английский словарь > for

  • 2 for

    1. [fɔ:] n
    довод в пользу чего-л.
    2. [fɔ: (полная форма); fə (редуцированная форма)] prep
    1) длительность в течение

    for the time being - теперь, пока

    2) срок, на который рассчитано действие на
    3) час, день и т. п., на который что-л. назначено на

    the ceremony was arranged for two o'clock - церемония была назначена на два часа

    to depart /to leave/ for London - уехать в Лондон

    2) расстояние, протяжённость:
    1) цель, намерение для, за, на, к

    what do you want this book for? - для чего вам нужна эта книга?

    to fight for independence [freedom] - бороться за независимость [за свободу]

    to go out for a walk - выйти на прогулку /погулять/, пойти погулять

    2) объект стремления, надежды, желания, поисков, забот и т. п. к, на; передаётся тж. косв. падежами

    to thirst /to hunger/ for knowledge - жадно стремиться к знаниям

    to be afraid for smb. - бояться за кого-л.

    to look for smth. - искать что-л.

    3) лицо или предмет, к которому испытывают любовь, склонность, неприязнь и т. п. к

    affection /love/ for children - любовь к детям

    he has no liking for medicine [music] - у него нет склонности к медицине [к музыке]

    4) назначение предмета или лица, его пригодность для чего-л. для

    he is just the man for the position - он великолепно подходит для этой работы

    5) средство, лекарство против чего-л.:
    1) лицо, иногда предмет, в пользу которого или в ущерб которому совершается действие для; передаётся тж. дат. падежом

    can I do anything for you? - могу ли я что-нибудь сделать для вас?

    2) лицо или предмет, в поддержку или в защиту которого выступают за

    he voted for the representative of his Party - он голосовал за представителя своей партии

    a lawyer acts for his client - адвокат ведёт дело /дела/ своего клиента

    to argue for smth. - отстаивать что-л.

    to condemn for smth. - осуждать за что-л.

    to blame for smth. - винить в чём-л.

    to thank for smth. - благодарить за что-л.

    for fear of... - из боязни, что...; чтобы не...

    he walked fast for fear he should be late - он шагал быстро, чтобы не опоздать /опасаясь опоздать/

    for want /lack/ of smth. - из-за недостатка чего-л.

    for the reason that... - так как, потому что

    you will be (all) the better for a good night's rest - вам не мешает выспаться хорошенько

    if it were not for him, I should not be late - если бы не он, я бы не опоздал

    1) замещение, замену вместо, за

    what is the English for❝цветок❞? - как по-английски «цветок»?

    2) использование в качестве чего-л. как; передаётся тж. твор. падежом
    3) лицо или предмет, принимаемые за других за

    they were left on the battlefield for dead - их сочли убитыми и оставили на поле боя

    4) представительство в выборной организации от группы лиц, выступление от чьего-л. имени от, за

    to sit [to run, to stand] for Glasgow - быть представителем [баллотироваться] от Глазго

    5) место работы нанимателя и т. п.

    to work for an old firm - работать /служить/ в старой фирме

    she worked for Mr. N. as a secretary - она работала секретарём у г-на N.

    1) цену за

    a bill [a check] for 50 dollars - счёт [чек] на 50 долларов

    put my name down for £l - подпишите меня на 1 фунт, я жертвую 1 фунт

    for one enemy he has a hundred friends - на одного врага у него сто друзей

    10. что касается, в отношении
    11. употр. в конструкции for + сущ. /местоим./ + инфинитив, которая передаётся придаточным предложением, а также дат. падежом существительного или местоимения и инфинитивом:

    they waited for the moon to appear - они ждали, когда появится луна

    he stepped aside for me to pass - он посторонился, чтобы дать мне дорогу

    is English difficult for you to learn? - трудно ли вам даётся английский язык?

    12. шотл., амер. в честь (кого-л.)

    as for см. as II 3

    but for см. but V 4

    for all - несмотря на; что бы ни

    she is stupid for all her learning - она глупа, несмотря на всю её учёность

    for all you say I shall stick to my opinion - что бы вы ни говорили, я останусь при своём мнении

    for all that - несмотря на всё; и всё же

    he says he is innocent, but I am sure he is guilty, for all that - он говорит, что он невиновен, но несмотря на его слова, я знаю, что он виноват

    for all I care - меня это не интересует, мне это совершенно безразлично

    you may do what you like for all I care - можете делать, что хотите, меня это не касается /мне наплевать/

    I for one... - я со своей стороны...; я, например

    I for one never liked him - мне, например, он никогда не нравился

    for one thing - прежде всего, во-первых

    for one thing, he talks too much - прежде всего, он слишком много говорит

    for myself, for my part - что касается меня

    for myself I shall do nothing of the sort - что касается меня, то я ничего подобного не сделаю

    for my part I have no objections - что касается меня, то у меня нет возражений

    for all I know he might be dead - не исключено, что он уже умер; жив он или умер - понятия не имею

    to do smth. for oneself - сделать что-л. самому

    I know it for a fact - я знаю это наверняка /совершенно точно/

    for certain, for sure - наверняка, без сомнения

    oh, for...! - о, если бы...!

    oh, for a fine day! - если бы выпал хороший денёк!

    3. [fɔ: (полная форма); fə (редуцированная форма)]cj

    he felt no fear, for he was a brave man - он не испытывал страха, так как был храбрым человеком

    the windows were open for it was hot - было жарко, и окна были открыты

    НБАРС > for

  • 3 for

    1. [fɔ:] n
    довод в пользу чего-л.
    2. [fɔ: (полная форма); fə (редуцированная форма)] prep
    1) длительность в течение

    for the time being - теперь, пока

    2) срок, на который рассчитано действие на
    3) час, день и т. п., на который что-л. назначено на

    the ceremony was arranged for two o'clock - церемония была назначена на два часа

    to depart /to leave/ for London - уехать в Лондон

    2) расстояние, протяжённость:
    1) цель, намерение для, за, на, к

    what do you want this book for? - для чего вам нужна эта книга?

    to fight for independence [freedom] - бороться за независимость [за свободу]

    to go out for a walk - выйти на прогулку /погулять/, пойти погулять

    2) объект стремления, надежды, желания, поисков, забот и т. п. к, на; передаётся тж. косв. падежами

    to thirst /to hunger/ for knowledge - жадно стремиться к знаниям

    to be afraid for smb. - бояться за кого-л.

    to look for smth. - искать что-л.

    3) лицо или предмет, к которому испытывают любовь, склонность, неприязнь и т. п. к

    affection /love/ for children - любовь к детям

    he has no liking for medicine [music] - у него нет склонности к медицине [к музыке]

    4) назначение предмета или лица, его пригодность для чего-л. для

    he is just the man for the position - он великолепно подходит для этой работы

    5) средство, лекарство против чего-л.:
    1) лицо, иногда предмет, в пользу которого или в ущерб которому совершается действие для; передаётся тж. дат. падежом

    can I do anything for you? - могу ли я что-нибудь сделать для вас?

    2) лицо или предмет, в поддержку или в защиту которого выступают за

    he voted for the representative of his Party - он голосовал за представителя своей партии

    a lawyer acts for his client - адвокат ведёт дело /дела/ своего клиента

    to argue for smth. - отстаивать что-л.

    to condemn for smth. - осуждать за что-л.

    to blame for smth. - винить в чём-л.

    to thank for smth. - благодарить за что-л.

    for fear of... - из боязни, что...; чтобы не...

    he walked fast for fear he should be late - он шагал быстро, чтобы не опоздать /опасаясь опоздать/

    for want /lack/ of smth. - из-за недостатка чего-л.

    for the reason that... - так как, потому что

    you will be (all) the better for a good night's rest - вам не мешает выспаться хорошенько

    if it were not for him, I should not be late - если бы не он, я бы не опоздал

    1) замещение, замену вместо, за

    what is the English for❝цветок❞? - как по-английски «цветок»?

    2) использование в качестве чего-л. как; передаётся тж. твор. падежом
    3) лицо или предмет, принимаемые за других за

    they were left on the battlefield for dead - их сочли убитыми и оставили на поле боя

    4) представительство в выборной организации от группы лиц, выступление от чьего-л. имени от, за

    to sit [to run, to stand] for Glasgow - быть представителем [баллотироваться] от Глазго

    5) место работы нанимателя и т. п.

    to work for an old firm - работать /служить/ в старой фирме

    she worked for Mr. N. as a secretary - она работала секретарём у г-на N.

    1) цену за

    a bill [a check] for 50 dollars - счёт [чек] на 50 долларов

    put my name down for £l - подпишите меня на 1 фунт, я жертвую 1 фунт

    for one enemy he has a hundred friends - на одного врага у него сто друзей

    10. что касается, в отношении
    11. употр. в конструкции for + сущ. /местоим./ + инфинитив, которая передаётся придаточным предложением, а также дат. падежом существительного или местоимения и инфинитивом:

    they waited for the moon to appear - они ждали, когда появится луна

    he stepped aside for me to pass - он посторонился, чтобы дать мне дорогу

    is English difficult for you to learn? - трудно ли вам даётся английский язык?

    12. шотл., амер. в честь (кого-л.)

    as for см. as II 3

    but for см. but V 4

    for all - несмотря на; что бы ни

    she is stupid for all her learning - она глупа, несмотря на всю её учёность

    for all you say I shall stick to my opinion - что бы вы ни говорили, я останусь при своём мнении

    for all that - несмотря на всё; и всё же

    he says he is innocent, but I am sure he is guilty, for all that - он говорит, что он невиновен, но несмотря на его слова, я знаю, что он виноват

    for all I care - меня это не интересует, мне это совершенно безразлично

    you may do what you like for all I care - можете делать, что хотите, меня это не касается /мне наплевать/

    I for one... - я со своей стороны...; я, например

    I for one never liked him - мне, например, он никогда не нравился

    for one thing - прежде всего, во-первых

    for one thing, he talks too much - прежде всего, он слишком много говорит

    for myself, for my part - что касается меня

    for myself I shall do nothing of the sort - что касается меня, то я ничего подобного не сделаю

    for my part I have no objections - что касается меня, то у меня нет возражений

    for all I know he might be dead - не исключено, что он уже умер; жив он или умер - понятия не имею

    to do smth. for oneself - сделать что-л. самому

    I know it for a fact - я знаю это наверняка /совершенно точно/

    for certain, for sure - наверняка, без сомнения

    oh, for...! - о, если бы...!

    oh, for a fine day! - если бы выпал хороший денёк!

    3. [fɔ: (полная форма); fə (редуцированная форма)]cj

    he felt no fear, for he was a brave man - он не испытывал страха, так как был храбрым человеком

    the windows were open for it was hot - было жарко, и окна были открыты

    НБАРС > for

  • 4 for

    fo:
    1. preposition
    1) (to be given or sent to: This letter is for you.) para
    2) (towards; in the direction of: We set off for London.) para, hacia, en dirección a
    3) (through a certain time or distance: for three hours; for three miles.) durante
    4) (in order to have, get, be etc: He asked me for some money; Go for a walk.) (pedir dinero); (salir) a (pasear)
    5) (in return; as payment: He paid $2 for his ticket.) por
    6) (in order to be prepared: He's getting ready for the journey.) para
    7) (representing: He is the member of parliament for Hull.) por
    8) (on behalf of: Will you do it for me?) por
    9) (in favour of: Are you for or against the plan?) por, a favor de
    10) (because of: for this reason.) por, a causa de
    11) (having a particular purpose: She gave me money for the bus fare.) para
    12) (indicating an ability or an attitude to: a talent for baking; an ear for music.) para
    13) (as being: They mistook him for someone else.) por, para
    14) (considering what is used in the case of: It is quite warm for January (= considering that it is January when it is usually cold).) para
    15) (in spite of: For all his money, he didn't seem happy.) a pesar de

    2. conjunction
    (because: It must be late, for I have been here a long time.) ya que, puesto que
    for prep
    1. para
    is this the train for London? ¿es éste el tren que va a Londres?
    2. por
    I bought it for £12 lo compré por 12 libras
    what can I do for you? ¿qué puedo hacer por ti?
    3. desde hace
    4. durante
    5. de
    "T" for Tony "T" de Tony
    what's the word for "cheese" in Spanish? ¿cómo se dice "cheese" en español?
    6. a favor de
    are you for the plan, or against it? ¿estás a favor del plan, o en contra?
    tr[fɔːSMALLr/SMALL]
    1 (intended) para
    there's a phone call for Mr. Smith hay una llamada para el Sr. Smith
    2 (purpose) para
    what's this for? ¿para qué sirve esto?
    shall we meet for lunch? ¿quedamos para comer?
    where do I catch the train for Newcastle? ¿dónde se coge el tren para Newcastle?
    4 (in order to help, on behalf of) por
    5 (because of, on account of) por, a causa de
    a meeting has been called for 10.00 se ha convocado una reunión para las 10.00
    I've lived here for 5 years hace 5 años que vivo aquí, vivo aquí desde hace 5 años
    8 (in exchange, as replacement of) por
    I got it for £500 lo conseguí por 500 libras
    the record went for $50 el disco se vendió por 50 dólares
    9 (in favour of, in support of) por, a favor de
    who did you vote for? ¿a quién votaste?
    are you for or against the new laws? ¿estás a favor o en contra de las nuevas leyes?
    10 (despite) a pesar de, para; (considering, contrast) para
    I still love him, for all his faults lo quiero, a pesar de todos sus defectos
    11 (as) de, como, por
    what do they use for fuel? ¿qué utilizan de combustible?
    for further details... para más información....
    I can't go to the meeting - will you go for me? no puedo asistir a la reunión - ¿quieres ir en mi lugar?
    what's the Spanish for "pool"? ¿cómo se dice "pool" en castellano?
    14 (as regards, concerning) por, en cuanto a
    for my part, he can do as he likes por mí, que haga lo que quiera
    as for him, who cares? en cuanto a él, ¿a quién le importa?
    luckily for us, it didn't rain afortunadamente para nosotros, no llovió
    15 (as part of, as being) por, para
    do you know that for a fact? ¿lo sabes a ciencia cierta?
    what do you want for dinner? ¿qué quieres para comer?
    1 para
    16 formal use literal ya que, puesto que
    \
    SMALLIDIOMATIC EXPRESSION/SMALL
    as for me por mi parte, en cuanto a mí
    for all I know que yo sepa
    for all that a pesar de todo, con todo
    for good para siempre
    for the first time por primera vez
    for the last time por última vez
    oh for...! ¡ojalá tuviera...!
    oh for a star to guide my way! ¡ojalá tuviera una estrella que me guiara los pasos!
    there's nothing for it but... no hay más remedio que...
    to be for it cargársela
    for ['fɔr] conj
    : puesto que, porque
    for prep
    1) (indicating purpose) : para, de
    clothes for children: ropa para niños
    it's time for dinner: es la hora de comer
    2) because of: por
    for fear of: por miedo de
    a gift for you: un regalo para ti
    he fought for his country: luchó por su patria
    5) (indicating a goal) : por, para
    a cure for cancer: una cura para el cáncer
    for your own good: por tu propio bien
    I bought it for $5: lo compré por $5
    a lot of trouble for nothing: mucha molestia para nada
    7) as for: para, con respecto a
    8) (indicating duration) : durante, por
    he's going for two years: se va por dos años
    I spoke for ten minutes: hablé (durante) diez minutos
    she has known it for three months: lo sabe desde hace tres meses
    conj.
    para conj.
    pues conj.
    ya que conj.
    n.
    por s.m.
    prep.
    a causa de prep.
    como prep.
    de prep.
    durante prep.
    en honor de prep.
    en lugar de prep.
    para prep.
    por prep.

    I fɔːr, fɔː(r), weak form fər, fə(r)
    2)
    a) ( intended for) para

    is there a letter for me? — ¿hay carta para mí?

    clothes for men/women — ropa de hombre/mujer

    is it for sale? — ¿está en venta?, ¿se vende?

    b) ( on behalf of) por

    he plays for Englandforma parte de or juega en la selección inglesa

    c) ( in favor of) a favor de

    what's that for? — ¿para qué es eso?, ¿eso para qué sirve?

    it's for trimming hedgeses or sirve para recortar setos

    to go out for a meal — salir* a comer fuera

    to be for it — (colloq)

    here comes Dad, we're for it now! — ahí viene papá ahora sí que estamos listos or (Col tb) hechos or (CS tb) fritos! (fam)

    4)
    a) (as)

    what's for dessert? — ¿qué hay de postre?

    what's (the) German for ``ice cream''? — ¿cómo se dice ``helado'' en alemán?

    c) ( instead of) por

    could you call him for me? — ¿podrías llamarlo tú?, ¿me harías el favor de llamarlo?

    5) ( giving reason) por

    if it weren't for Joe... — si no fuera por Joe...

    6)
    a) ( in exchange for) por

    I bought the book for $10 — compré el libro por 10 dólares

    for every one we find, there are 20 that get away — por cada uno que encontramos, se nos escapan 20

    7)
    a) ( as concerns) para
    8)

    for all her faults, she's been very kind to us — tendrá sus defectos, pero con nosotros ha sido muy buena

    is there time for us to have a cup of coffee? — ¿tenemos tiempo de tomar un café?

    oh, for some peace and quiet — qué (no) daría yo por un poco de paz y tranquilidad!

    the plane/bus for New York — el avión/autobús para or de Nueva York

    11)

    I've only been here for a day — sólo llevo un día aquí, hace sólo un día que estoy aquí

    how long are you going for? — ¿por cuánto tiempo vas?, ¿cuánto tiempo te vas a quedar?

    c) (by, before) para

    II
    conjunction (liter) pues (liter), puesto que (frml), porque
    [fɔː(r)] When for is part of a phrasal verb, eg look for, make for, stand for, look up the verb. When it is part of a set combination, eg as for, a gift for, for sale, eager for, look up the other word.
    1. PREPOSITION
    1) (=going to) para
    2) (=intended for) para

    is this for me? — ¿es para mí esto?

    we went to Tossa for our holidays — fuimos a pasar las vacaciones a Tossa, fuimos a Tossa para las vacaciones

    what for? — ¿para qué?

    what's it for? — ¿para qué es or sirve?

    what do you want it for? — ¿para qué lo quieres?

    what did you do that for? — ¿por qué hiciste eso?

    4) (employment) para
    5) (=on behalf of)

    "I can't iron this shirt" - "don't worry, I'll iron it for you" — -no puedo planchar esta camisa -no te preocupes, yo te la plancho

    "I still haven't booked the ticket" - "I'll do it for you" — -no he reservado el billete todavía -ya lo haré yo

    who is the representative for your group? — ¿quién es el representante de vuestro grupo?

    6) (=as in) de
    7) (=in exchange for) por

    he'll do it for £25 — lo hará por 25 libras

    for every one who voted yes, 50 voted no — por cada persona que votó a favor, 50 votaron en contra

    to pay 50 pence for a ticket — pagar 50 peniques por una entrada

    pound for pound, it's cheaper — es más económico de libra en libra

    the government will match each donation pound for pound — el gobierno igualará cada donativo, libra a libra

    I sold it for £5 — lo vendí por or en 5 libras

    8) (=to the value of)

    a cheque for £500 — un cheque or talón por valor de 500 libras

    how much is the cheque for? — ¿por cuánto es el cheque?

    he's tall/mature for his age — es alto/maduro para su edad or para la edad que tiene

    it was too difficult for her — era demasiado difícil para ella, le era demasiado difícil

    that's easy for you to say — para ti es fácil decirlo, a ti te es fácil decirlo

    10) (=in favour of) a favor de

    anyone for a game of cards? — ¿alguien se apunta a una partida de cartas?

    are you for or against the idea? — ¿estás a favor o en contra de la idea?

    are you for or against us? — ¿estás con nosotros o en contra?

    I'm all for it — estoy completamente a favor

    the campaign for human rights — la campaña pro derechos humanos, la campaña en pro de los derechos humanos

    a collection for the poor — una colecta a beneficio de los pobres

    11) (=as, by way of)

    what's for dinner? — ¿qué hay para cenar?

    12) (=because of) por

    for fear of being criticized — por miedo a la crítica, por temor a ser criticado

    to shout for joygritar de alegría

    13) (=in spite of) a pesar de

    for all his wealth — a pesar de su riqueza

    for all he promised to come, he didn't — a pesar de habérmelo prometido, no vino

    a) (future/past duration)
    When translating for and a period of time, it is often unnecessary to translate for, as in the examples below where durante is optional:

    I'm going for three weeks — me voy tres semanas, estaré allí tres semanas

    Alternatively, translate [for] using [durante], or, especially when talking about very short periods, [por]. Use [por] also with the verb [ir], although again it is often optional in this case:

    for a moment, he didn't know what to say — por un momento, no supo qué decir

    he won't be back for a couple of hours/days — no regresará hasta dentro de un par de horas/días, tardará un par de horas/días en regresar

    Use hace... que and the present to describe actions and states that started in the past and are still going on. Alternatively use the present and desde hace. Another option is sometimes llevar and the gerund. Don't use the present perfect in Spanish to translate phrases like these, unless they are in the negative.

    he has been learning French for two years — hace dos años que estudia francés, estudia francés desde hace dos años, lleva dos años estudiando francés

    it has not rained for 3 weeks — hace 3 semanas que no llueve, no llueve or no ha llovido desde hace 3 semanas, lleva 3 semanas sin llover

    I have known her for years — hace años que la conozco, la conozco desde hace años

    I haven't seen her for two years — hace dos años que no la veo, no la he visto desde hace dos años, no la veo desde hace dos años, llevo dos años sin verla

    Notice how the tenses change when talking about something that [had] happened or [had been] happening [for] a time:

    he had been learning French for two years — hacía dos años que estudiaba francés, estudiaba francés desde hacía dos años, llevaba dos años estudiando francés

    I hadn't seen her for two years — hacía dos años que no la veía, no la había visto desde hacía dos años, no la veía desde hacía dos años, llevaba dos años sin verla

    15) (=by, before) para

    can you do it for tomorrow? — ¿lo puedes hacer para mañana?

    when does he want it for? — ¿para cuándo lo quiere?

    16) (=on the occasion of) para
    17) (=for a distance of)

    for this to be possible... — para que esto sea posible...

    it's not for me to tell him what to doyo no soy quien para decirle or no me corresponde a mí decirle lo que tiene que hacer

    it's bad for you to smoke so much — te perjudica fumar tanto

    it's best for you to go — es mejor que te vayas

    there is still time for you to do it — todavía tienes tiempo para hacerlo

    what's the German for "hill"? — ¿cómo se dice "colina" en alemán?

    oh for a cup of tea! — ¡lo que daría por una taza de té!

    I'll be for it if he catches me here! * — ¡me la voy a cargar si me pilla aquí! *

    example
    2.
    CONJUNCTION liter pues, puesto que

    she avoided him, for he was rude and uncouth — lo eludía puesto que or pues era grosero y ordinario

    * * *

    I [fɔːr, fɔː(r)], weak form [fər, fə(r)]
    2)
    a) ( intended for) para

    is there a letter for me? — ¿hay carta para mí?

    clothes for men/women — ropa de hombre/mujer

    is it for sale? — ¿está en venta?, ¿se vende?

    b) ( on behalf of) por

    he plays for Englandforma parte de or juega en la selección inglesa

    c) ( in favor of) a favor de

    what's that for? — ¿para qué es eso?, ¿eso para qué sirve?

    it's for trimming hedgeses or sirve para recortar setos

    to go out for a meal — salir* a comer fuera

    to be for it — (colloq)

    here comes Dad, we're for it now! — ahí viene papá ahora sí que estamos listos or (Col tb) hechos or (CS tb) fritos! (fam)

    4)
    a) (as)

    what's for dessert? — ¿qué hay de postre?

    what's (the) German for ``ice cream''? — ¿cómo se dice ``helado'' en alemán?

    c) ( instead of) por

    could you call him for me? — ¿podrías llamarlo tú?, ¿me harías el favor de llamarlo?

    5) ( giving reason) por

    if it weren't for Joe... — si no fuera por Joe...

    6)
    a) ( in exchange for) por

    I bought the book for $10 — compré el libro por 10 dólares

    for every one we find, there are 20 that get away — por cada uno que encontramos, se nos escapan 20

    7)
    a) ( as concerns) para
    8)

    for all her faults, she's been very kind to us — tendrá sus defectos, pero con nosotros ha sido muy buena

    is there time for us to have a cup of coffee? — ¿tenemos tiempo de tomar un café?

    oh, for some peace and quiet — qué (no) daría yo por un poco de paz y tranquilidad!

    the plane/bus for New York — el avión/autobús para or de Nueva York

    11)

    I've only been here for a day — sólo llevo un día aquí, hace sólo un día que estoy aquí

    how long are you going for? — ¿por cuánto tiempo vas?, ¿cuánto tiempo te vas a quedar?

    c) (by, before) para

    II
    conjunction (liter) pues (liter), puesto que (frml), porque

    English-spanish dictionary > for

  • 5 put one's back into smth.

    1) вкладывать все свои силы, не жалеть сил (обыкн. при гребле, поднятии тяжестей и т. п.)

    Pull, Micah! Put your back into it! (A. C. Doyle, ‘Micah Clarke’, ch. IV) — Тяни, Мика! Не жалей сил!

    Put your backs into it, lads! The lads put their backs into it and the water frothed from the boat's stern. (F. W. Crofts, ‘Mystery in the Channel’, ch. I) — А ну, ребята, гребите вовсю! И ребята так налегли на весла, что вода за кормой вспенилась.

    2) вкладывать всю душу во что-л., отдавать все силы чему-л. [тж. put one's heart, put one's heart and soul, put one's life или soul into smth.]

    I came about Babs. I don't know what to make of her since we came up. She's not putting her heart into things. (J. Galsworthy, ‘The Patrician’, part II, ch. I) — Меня беспокоит Бэбс. Не пойму, что с ней творится с тех пор, как мы переехали в город. Она ко всему охладела.

    This ‘Martin Eden’ is assuredly one of Jack London's greatest works; he put his real soul into it... (U. Sinclair, ‘Mammonart’, ch. CVIII) — Несомненно, "Мартин Иден" - одно из самых замечательных произведений Джека Лондона. Автор действительно вложил всю душу в этот роман...

    If the laundry and the garage were not paying there was one unfailing remedy, the recipe of the older generation: to put their backs into it. (R. Greenwood, ‘Mr. Bunting at War’, ch. II) — Если прачечная и гараж не приносят доходов, надо вспомнить одно верное средство, рецепт которого известен старшему поколению: впрягитесь в работу не жалея сил.

    ‘You've made it your career,’ she said warmly. ‘One can hardly blame you for putting your heart into it.’ (A. J. Cronin, ‘A Thing of Beauty’, part IV, ch. IV) — - Так ведь в этом ваше призвание, - горячо сказала она. - Кто же может винить вас за то, что вы всего себя отдаете любимому делу?

    Large English-Russian phrasebook > put one's back into smth.

  • 6 LEGGJA

    * * *
    (legg, lagða, lagiðr, lagðr, laginn), v.
    1) to lay, place (Már hafði lagt höfuð sitt í kné Rannveigar);
    leggja net, to lay a net;
    2) to put;
    leggja eld í, to put fire to;
    leggja söðul á hest, to put a saddle on a horse;
    leggja árar upp, to lay up the oars, give up pulling;
    leggja ofan segi, to haul down, take in the sails;
    leggja at jörðu, at velli (or við jörðu, við velli), to overthrow, slay, kill;
    leggja hlut sinn, to lose one’s lot, be worsted;
    3) to lay, drop, of a beast (hvelparnir, er eigi vóru lagðir);
    4) to lay, make, build;
    leggja garða, to make fences;
    5) to appoint, fix (leggja stefnu, leika, bardaga);
    6) to tax, value (hann lagði hálft landit fyrir sex tigi silfrs);
    leggja e-n úgildan, to award no fine for, put no price on;
    leggja at léttu, to make light of;
    leggja sakar, to settle strife;
    leggja lög, to lay down laws;
    leggja leið sína, to take a direction;
    hann lagði mjök kvámur sínar í Ögr, he was in the habit of coming often to O.;
    8) to allot, assign (þér mun lagit verða at vera einvaldskonungr yfir Noregi);
    hvat mun til líkna lagt Sigurði, what comfort is there appointed for S.?;
    þér var lengra líf lagit, a longer life was destined for thee;
    9) to lay out, pay, discharge;
    leggja at veði, to give as bail;
    leggja á hættu, to risk;
    leggja á mikinn kostnað, to run into great expenses;
    leggja líf á, to stake one’s life on a thing;
    leggja fé til höfuðs e-m, to set a price on one’s head;
    10) to lay a ship’s course, stand of or on, sail, absol., or the ship in dat. or acc., lét hann blása herblástr ok leggja út ór höfninni, and sailed out of the harbour;
    leggja at, to land (lagði hann at við Sundólfsstaði);
    in a naval battle, to attack (lögðu þeir þá at þeim);
    leggja undir land, to stand in towards land;
    leggja (skip) í rétt, to drift or run before the wind;
    11) to set off, start;
    leggja á flótta, to take toftight;
    leggja eptir e-m, to pursue;
    12) to stab, thrust, with a weapon (Þ. leggr hann spjóti til bana);
    13) impers. it turns, is driven in a direction (of smoke, smell, fire);
    hingat leggr allan reykinn, all the smoke blows hitherward;
    to freeze over, be covered with snow or ice (þá er ísa lagði á vötn);
    leggja nær, to be on the brink of;
    nær lagði þat úfœru einu sinni, it had well nigh come to a disaster;
    14) with preps.:
    leggja e-t af, to cede, give up (H. bróðir hans lagði af við hann sinn part í eyjunni);
    to leave off, desist from (legg af héðan af versagørð, sagði erkibiskup);
    leggja af fénað, to slaughter cattle;
    leggja e-t aptr, to give back, return (báðu mik leggja aptr taflit);
    leggja at, leggja at landi, to land;
    leggja at e-m, to attack;
    leggja e-t á e-n, to impose, lay (a burden, tax) upon one (leggja skatt, skyldir, yfirbót á e-n);
    leggja e-t á við e-n = leggja e-t á e-n;
    leggja stund, kapp, hug á e-t, to take pains about, great interest in, a thing;
    leggja ást, elsku, mætur á e-t, to feel love, affection, interest for a thing, to cherish a thing or person;
    leggja fæð, öfund, hatr á, to take dislike, envy, hatred to;
    leggja móti e-m, to oppose, contradict one;
    leggja e-t til, to furnish, contribute, as one’s share (hvern styrk hefir móðir mín til lagit með þér?);
    leggja fátt til, to say little, be reserved;
    leggja lof til, to give praise to;
    leggja gott (illt) til e-s, to lay a good (or ill) word to one, to interfere in a friendly (or unfriendly) manner;
    leggja e-t til lofs e-m, to put a thing to a person’s credit;
    leggja e-t til orðs, to talk about;
    leggja e-m e-t til ámælis, orðs, to blame one for a thing;
    leggja e-t undir or undir sik, to conquer, vanquish (Knútr konungr lagði allt land undir sik íNoregi);
    leggja e-t undir e-n, to submit a matter to a person, refer to (þeir höfðu lagit mál undir Njál);
    leggja undir trúnað e-s, to trust;
    ok er þat mjök undir hann lagit, it depends much on him;
    leggja e-t undir þegnskap sinn, to assert on one’s honour;
    leggja e-t upp við e-n, to hand over to one;
    leggja e-t eigi langt upp, not to make much of, to make light of (eigi legg ek slíkt langt upp);
    leggja e-t við e-t, to add to (leggja aðra tölu við aðra);
    leggja við líf sitt, höfuð sitt, to stake one’s life;
    leggja við sekt, to fix a fine;
    15) refl., leggjast.
    * * *
    a causal of liggja, q. v.; pres. legg, pl. leggjum; pret. lagði; subj. legði; imperat. legg or leggðú; part. lagiðr, lagið, lagit; contr. lagðr, lögð, lagt; part. laginn, Fb. ii. 386, which form is in mod. Icel. used as an adjective only; a part. pass. lagztr, lögzt, lagzt, Fas. ii. 345, and in mod. usage: [Ulf. lagjan = τιθέναι; A. S. lecgan; Engl. lay; O. H. G. legjan; Germ. legen; Swed. lägga; Dan. lægge]:—to lay.
    A. Prop. to lay, place; ok lagði hann á altara, Ver. 14; er hann var lagiðr á bálit, Hkr. i. 32; á lúðr lagiðr, Vþm.; vóru steinar lagðir í hring utan um, Eg. 486; Már lá útar á bekk, ok hafði lagt höfuð sitt í kné Rannveigar, Sturl. i. 13; leggja net, to lay a net, K. Þ. K. 88:—to lay down, leggja sinn aldr, Ht.
    2. to put; leggja band um, umhverfis, to fasten a string round the body, Eg. 340; leggja saman augun, to put the eyes together, shut them, id.; leggja eld í, to put fire to, Nj. 74, 131; leggja hendr at síðum mér, Fms. x. 331; leggja stýri í lag, to put it right, Hkr. i. 32; leggja ofan segl ok viðu, to haul down, take in the sails, Fms. iv. 372, ix. 23; l. lénur, söðul, á hest, to put a saddle on a horse, Nj. 74, Landn. 151; l. á hest, or leggja á (simply), to saddle; leggja hapt á hest, Grág. i. 436; l. mark á, of sheep, 426; l. hús ofan, to pull it down, Bs. i. 163; l. klyfjar ofan, to unload a horse, K. Þ. K. 94; l. klyfjar upp, to pack a horse, N. G. L. i. 349; l. árar upp, to lay up the oars, give up pulling, Edda 36: the mod. phrase, leggja árar í bát, to give a thing up, lose heart; l. fyrir lið, to give up, see lið; fyrir lagðr, outworn, exhausted, Mar. 1060, Fas. ii. 278.
    3. leggja at jörðu, at velli (or við jörðu, við velli), to overthrow, make bite the dust, Nj. 117, Eg. 426, Fms. vii. 296, viii. 43, x. 257, Njarð. 378; leggja fyrir borð, to put overboard, metaph. to forsake, Clem. 47; leggja í leg, to lay waste, Grág. ii. 278; leggja hlut sinn, to lay down or lose one’s lot, be worsted, Sturl. iii. 103: leggja mál í görð, to put into court, Nj. 88, 101; l. mál í umræðu, to put it to discussion, Orkn. 426; l. mál til sætta, Nj. 111.
    4. to lay, drop, of a beast; hvelparnir er eigi vóru lagðir, Fb. i. 104.
    II. metaph. in a mental sense; leggja stund, starf, hug, kapp … á e-t, to study a thing, take pains about, interest in it; as also, leggja ást, elsku, mætr á e-t, to feel love, affection, interest for, to love, cherish a thing or person; and again, leggja fæð, öfund, hatr … á, to take dislike, envy to, Al. 95, Ísl. ii. 197, Nj. 31, 46, Eg. 42, 418, Ld. 60, Fb. ii. 229, Fms. i. 31: freq. in old and mod. usage, thus, Sturla lagði mikinn hug á, at láta rita sögu-bækr eptir bókuni þeim er Snorri setti saman, Sturl. ii. 123; leggja e-t e-m til orðs, ámælis, to put a thing to a person’s blame, blame him for it, Nj. 62, 85, 138, 246, Ld. 250; l. e-t til lofs e-m, to laud one, put a thing to a person’s credit, Fms. x. 98.
    2. with prepp.; leggja á, to impose, put upon; leggja skyldir, skatt … á, Fms. x. 51, 93, Rb. 394:—leggja af, to leave off, cease doing; legg af héðan af versa-görð, sagði erkibiskup, ok stúdera heldr í kirkjunnar lögum, Bs. i. 799:—leggja e-t fyrir sik, to set a task before one, Fms. ii. 103, xi. 157:—leggja til, to add to, xi. 51, Hom. 138:—leggja undir or undir sik, to lay under oneself, conquer, vanquish, Fms. i. 3, x. 35, Eg. 12, Stj. 46, 146; leggja e-t undir þegnskap sinn, to assert on one’s honour, Grág. i. 29, Nj. 150; leggja e-t undir e-n, to submit it to a person, refer to, 105; l. e-t undir trúnað e-s, to trust, Fms. ix. 397; ok er þat mjök undir hann lagit, it depends much on him, Bjarn. 52:—leggja út, mod. to translate (út-legging):—leggja við, to add to, Grág. i. 22, Hom. 138, 155. Rb. 88, Al. 358.
    III. to lay, place, found, build; leggja afla, Vsp. 7; leggja garða, to make fences, Rm. 12; leggja götur, to make roads, Dipl. iv. 12; leggja lúðra, to place right, adjust the bin, Gs. 3; leggja leið, to take a direction, Fas. i. 57; hann lagði mjök kvámur sínar í Ögr, he was in the habit of coming to O., Fbr. 30; leggja e-t í vana sinn, to make a habit of.
    2. metaph. to lay, settle; leggja sakar, to settle strife, Vsp. 64; leggja landrétt, to settle the public rights, make laws, Sighvat; leggja lög, to lay down laws, of the three weird sisters ordering the fate of men, Vsp.:—to lay down, ordain, lagt er allt fyrir, all is predestined, Skv. I, Skm. 13, Ls. 48; era með löstum lögð æfi þér, Skv. 1, 33; hvat mun til líkna lagt Sigurði, 30; leggja á, to ordain, en þú hugfest þá hluti er ek segi þér, ok legg á þik, Bs. i. 199; ef þeir eru á lagðir ( ordered) fyrir váttum, Gþl. 439; þá hluti er ek hefi á lagt við þik, Eg. 738; leggja lög á, to make, lay down a law, Bs. i. 28: leggja ríkt á, to order peremptorily: of a spell, leggja á, to enchant; ‘mæli eg um og legg eg á!’ is in the tales the formula with which witches say the spell.
    3. to appoint, fix, a meeting or the like; eru þá leikar lagðir í Ásbjarnar-nesi, Ld. 196; leikr var lagiðr á Hvítár-völlum, Eg. 188; þeir lögðu við landsmenn hálfs-mánaðar frið, 228; leggja stefnu með sér, Fms. i. 36; var lögð konunga-stefna í Elfi, vii. 62; leggja bardaga við e-n, xi. 418; l. með sér vináttu, Eg. 278; Augustus keisari lagði frið ( established peace) um allan heim, Edda.
    IV. to tax, value (fjár-lag); hross eru ok lögð, hestr fjögurra vetra gamall við kú, Grág. i. 503; leggja lag á mjöl, ii. 404; ef fyrr er keypt en lag er á lagt, id.; leggja lag á varning manna, Ísl. ii. 126; þat þykkir mér jafnligast at þú leggir land svá dýrt, en ek kjósa hvárr okkarr leysa skal, … hann lagði hálft landit fyrir sex tigi silfrs, … er þú leggr svá údýrt Helgafells-land, Eb. 38; vil ek þat vinna til sætta at leggja son minn úgildan, Nj. 250; at Hallr af Síðu hafði lagit úgildan son sinn, ok vann þat til sætta, 251; leggja at léttu, to lay a tax on light, Fas. iii. 553.
    V. to lay out, pay, discharge; leggja at veði, to give as bail, Edda 17; buðu at leggja sik í veð fyrir þessa menn, Nj. 163; leggja á hættu, to risk, Eg. 86; leggja á mikinn kostnað, to run into great expences, Eg. 43; leggja veð eðr fá vörzlu, Gþl. 389: leggja í kostnað, to expend, Fms. xi. 232; leggja sik í háska, veð, to put oneself in danger, to stake one’s life, vii. 263, Nj. 163:—leggja aptr, to pay back, Grett. 174 new Ed.; leggja líf á, to stake one’s life on a thing, Nj. 106, 178:—l. fram, to lay forth, lay out, exhibit (fram-lag); allan þann sóma er hann hefir fram lagit, Ld. 32; mikit muntú þurfa fram at leggja með honum, þvíat hón á allan arf eptir mik, Nj. 3; l. fram líf sitt, Eg. 426:—leggja til, to pay to, furnish, contribute, as one’s share; hvern styrk hefir móðir mín til lagit með þér, Nj. 7; hvat viltú þá til leggja? langskip tvau, 42; skortir mik eigi fé til at leggja fyrir farit, 128; kunni hann til alls góð ráð at leggja, Eg. 2; hefi ek þar til (lagit) mörg orð, 728; lét ek þar sælu-hús göra ok lagða fé til, Fms. vii. 122, Js. 4; þau ráð er Gregoríus lagði til, Fms. vii. 258; l. fé til höfuðs e-m, to set a price on one’s head, Nj. 112, Grett. passim:—metaph., leggja fátt til, to say little, be reserved, Nj. 88, 112; Gunnarr lagði ekki til, G. remained silent, 52; leggja lof til, to give praise to, Eg. 33; leggja orð í (til), to ‘lay a word to,’ say a word in a matter, remonstrate, Grág. i. 290; leggja gott, íllt til e-s, to lay a good (or ill) word to, to interfere in a friendly (or unfriendly) manner, Sturl. iii. 151 (til-lögur):—leggja hlut sinn, líf sitt, við, to risk one’s lot, stake one’s life, i. 162, Nj. 113, 218; l. sik allan við, to do one’s best, Eg. 738; l. sekt við, l. lögbrot við, of a penalty, Nj. 113, Eg. 352, H. E. i. 505:—leggja út, to lay out, pay, Vm. 33; of betting, Orkn. 200:—leggja fé upp, to lay up, invest; l. fé upp í jörð, Dipl. v. 21; lagða ek upp við minn kæra Orm biskup hálfan viðreka, I made it over to O., ii. 4; l. upp fé, to lay up, board.
    VI. of direction, esp. as a naut. term, to stand off or on, lay a ship’s course, esp. from or towards a port, to or from an attack, to sail, proceed to sea, absol., or the ship in dat. or acc., leggja skip or skipi; þú skalt leggja fram sem þér líkar (place the ship to attack), Nj. 8; ok leggr fram skeiðina jafnfram skipi Rúts, id.; þeir leggja út undir eina ey ok bíða þar byrjar, 133; hann lagði skip sín inn á sundit, 271; þeir bjuggusk um sem skjótast ok lögðu út skipunum, Eg. 358; en er skipit var lagit út undir Fenhring, Fms. x. 64; Sigvaldi leggr skip sitt í miðja fylking ( lays his ship alongside of), xi. 126; þeir hittu drómund einn í hafi ok lögðu til níu skipum ok borðusk, … at lyktum lögðu þeir snekkjunum undir drómundinn, Hkr. iii. 353; leggja undir land, to stand in towards land, Eb. 126, where in a metaph. sense = to give in; lögðu þeir eigi inn í ósinn, en lögðu útarliga á höfnina, Ísl. ii. 126; bauð hann út leiðangri at liði ok skipum ok lagði ( stood) út til Staðs fyrir innan Þórsbjörg, Fms. i. 12; síðan leggja þeir í Löginn upp, Hkr. i. 32; Knútr konungr lagði þegar upp í ána ok at kastalanum, Fms. ix. 23, xi. 196; réru þeir langskipinu upp í ána ok lögðu til bæjar þess, Eg. 80; lögðu víkingar við þat frá, Landn. 223; þá lögðu þeir at nesi einu, Eg. 161; ok lögðu þar at landi, 203; lagði hann at ( landed) við Sundólfs-staði, Fms. ix. 483; en er þeir koma norðr at Hákonar-hellu þá lögðu þeir þar at, Hkr. i. 160: leggja at, to attack, in a naval battle (atlaga); lögðu þeir þá at þeim, Nj. 25, Eg. 81; munu vér leggja til orrostu við þá, Fms. vii. 257; létusk allir búnir at leggja at þeim Hákoni, id.; ef þeir leggja at, Jómsvíkingar, xi. 134:—leggja í rétt, to drift or run before the wind, skipverjar, þeir er sigla vildu, eðr þeir er í rétt vildu leggja skipit, Fbr. 59; mæltu þeir er leið sögðu at varligra væri at lægja seglit ok leggja skipit í rétt um nóttina, en sigla til lands at ljósum degi, Fms. ii. 64; þá kom andviðri ok leggja þeir í rétt, Bs. i. 420; þá lögðu þeir í rétt harðan, kom á stormr svá at eigi fengu þeir lengi í rétti legit, ok sigldu þeir þá við eitt rif, Bær. 5; þá kemr enn landviðri ok leggja cnn í rétt ok rekr vestr í haf, Bs. i. 483; þá lögðu þeir í rétt harðan, 484; féll veðrit ok görði lögn, lögðu þeir þá í rétt, ok létu reiða fyrir nokkurar nætr, Eg. 372.
    2. without the notion of sea, to start; leggja á flótta, to turn to flight, fly, Fms. x. 241, xi. 341, 391, Orkn. 4, Hkr. i. 319, passim; leggja ú fund þeirra, Fms. vii. 258; leggja eptir, to pursue, x. 215; leggja upp, to start on a journey: metaph., leggja e-t ekki langt upp, Grett. 51 new Ed.
    3. to stab, thrust with a weapon, the weapon in dat. or absol. (lag = a thrust), Nj. 8, 64, Njarð. 378, Eg. 216, 258, 298, Nj. 43, 56, Grág. ii. 7, Gþl. 165, passim; opp. to höggva, höggva ok leggja, hann hjó ok lagði, and the like.
    VII. impers. it turns, in driven in a direction, of smoke, smell, fire, or the like; hingat leggr allan reykinn, all the smoke blows thitherward, Nj. 202; en eldinn lagði at þeim, Fms. i. 266; fyrir údaun er ór hauginum mun út leggja, iv. 28; varask gust þann ok údaun er út lagði or haugnum, … af fýlu þeirri sem út lagði, Ísl. ii. 45; ok er eldrinn var görr, lagði reykinn upp í skarðit, Eb. 220; ef hval leggr út, if a (dead) whale is driven off land, Gþl. 462:—of ice, snow, to freeze, be covered with snow, ice, þá leggr snjó nokkurn fyrir þá, 655 xv. 12; er ís leggr á vatnit, Grág. ii. 287; þá er ísa lagði á vötn, Fms. ii. 103: the place frozen in acc., vóru íslög mikil ok hafði langt lagt lit Breiðafjörð, Ld. 286; lagði ok Ögrsvatn, Fbr. 30 new Ed.; lagði fjörðinn út langt, 60 new Ed.: part., íss var lagðr á Hofstaða-vág, Eb. 236:—of winter, cold, þegar er gott er ok vetr (acc.) leggr á, Grett. 24 new Ed.; lagði þegar á frer ok snjófa, Bs. i. 872; but pers., leggr á hríðir ok snjóvar (better snjóva), Bs. i. 198.
    2. the phrase, leggja nær, to ‘lie near,’ be on the brink of; nær lagði þat úfæru eitt sinn, it had well nigh come to a disaster, Edda 17; lagði þá svá nær at allr þingheimr mundi berjask, it was on the brink of …, Nj. 163; lagði nær at hann mundi reka í svelginn, Fms. x. 145.
    B. Reflex. to lay oneself, lie; leggjask niðr í runna nokkura, Nj. 132; er Skálm merr yður leggsk undir klyfjum, Landn. 77; þá leggjask í akrinn flugur þær, er …, 673 A. 3:—of going to bed, þeir höfðu lagizk til svefns, were gone to sleep, Nj. 155; Skarphéðinn lagðisk ekki niðr um kveldit, 170:—leggjask með konu, to cohabit (illicitly), Fms. i. 57, K. Á. 118, Fas. iii. 390, Grág. i. 351:—of illness, to fall sick, take to bed, tók hón sótt ok lagðisk í rekkju, Nj. 14; þá lét hann búa hvílu sína ok lagðisk í sótt, Fms. xi. 214: the phrase, leggjask e-t ekki undir höfuð, not lay it under one’s pillow, do it promptly, be mindful of a thing, ii. 120, v. 264:—leggjask á e-t, to fall upon, of robbers, beasts of prey, etc.; at spillvirkjar mundi l. á fé þeirra, i. 226, Grett. 125 new Ed.; Vindr lögðusk á valinn ok raufuðu, xi. 380: örn lagðisk ( prayed) í eyna, Bs. i. 350:—leggjask fyrir, to take rest, lie down, from exhaustion, sickness, or the like, 387; lögðusk þá fyrir bæði menn ok hestar af úviðri, Sturl. iii. 292; þá lögðusk leiðsagnar-menn fyrir, þvíat þeir vissu eigi hvar þeir vóru komnir, Fms. viii. 52; fyrir leggjask um e-t mál, to give it up, Bs. i. 194: leggjask niðr, to pass out of use, cease, Fms. x. 179, xi. 12: leggjask á, to arise, mun sá orðrómr á leggjask, at …, Nj. 32, Fms. i. 291; úþokki lagðisk á milli þeirra bræðra, xi. 14.
    2. to cease; at sá úvandi leggisk sem áðr hefir verit, Fms. i. 280.
    II. to swim (partly answering to A. VI); leggjask til sunds, to go into the water and swim, Ld. 46; þeir leggjask um hríð … Sigmundr leggsk þá um hríð … hann lagðisk síðar ( swam behind), Fær. 173; hann lagðisk eptir geldingi gömlum út í Hvalsey, Landn. 107; Grettir lagðisk nú inn á fjörðinn, Grett. 148; hann lagðisk yfir þvert sundit ok gékk þar á land, 116, Hkr. i. 287, Finnb. 266; þeir koma upp ok leggjask til lands, Ld. 168; for legðir read legðiz, Njarð. 378.
    2. to set out; leggjask í hernað, víking, to set out on a freebooting expedition, Fms. x. 414, passim: leggjask út, to set out into the wilderness, as a highwayman, Odd. 8, Fas. i. 154, passim (útilegu-maðr = a highwayman); ek lögðumk út á merkr, Fms. ii. 103; leggjask á flótta = leggja á flótta, to take to flight, xi. 305: leggjask djúpt, to dive deep (metaph.), Nj. 102; leggjask til e-s, to seek, try eagerly for, Stj. 90, Bs. i. 198; leggjask í e-t, to occupy oneself with, Rb. 312.
    3. á lögðusk logn mikil, þokur ok sælægjur, Orkn. 358; vindar lögðusk ( the wind wafted) af hrauninu um kveldum, Eb. 218, (see A. VII): the phrase, ekki lagðisk mjök á með þeim frændum, they were not on good terms, Ld. 68: ok lagðisk lítt á með þeim Snorra, Sturl. i. 124; þeir töluðu lengi ok lagðisk vel á með þeim, things went well with them, Orkn. 408; þungt hefir á lagizk með okkr Strút-Haraldi jarli um hríð, Fms. xi. 84; Steinólfi þótti þat líkt ok ekki, ok lagðisk lítt á með þeim, Gullþ. 11:—lítið leggsk fyrir e-n, to come to a shameful end; lítið lagðisk nú fyrir kappann, þvíat hann kafnaði í stofu-reyk sem hundr, Grett. 115; svá lítið sem fyrir hann lagðisk, who had been so easily slain, had made so poor a defence, Ld. 150; lítið lagðisk hór fyrir góðan dreng, er þrælar skyldu at bana verða, Landn. 36; kann vera, at nú leggisk lítið fyrir hann, ek skal ráðin til setja, Fms. iv. 166.
    III. recipr., leggjask at, to attack one another, Fms. xi. 130: leggjask hendr á, to lay hands on fine another, Ld. 154; leggjask hugi á, to take a liking for each other, Bárð.: leggjask nær, to run close up to one another, of two boats, Gísl. 51.
    IV. part. lagðr, as adj. fit, destined to a thing, or fitted, of natural gifts; at hann mundi bæði spá-maðr vesa ok lagðr til mikils þrifnaðar ok gæfu Gyðinga-lýð, 625. 87; vera kann at þér sé meirr lagðr ( that thou art more fitted for) fésnúðr ok ferðir en tilstilli um mála-ferli, i. e. that thou art more fitted to be a traveller than a lawyer, Band. 5; öllu því íllu sem honum var lagit, Fb. i. 215; hón var þeim til lýta lagin, she was doomed to be their destruction, Sól. 11; sem mælt er um þá menn sem mjök er sú íþrótt lagin, Fms. v. 40; þvíat þér mun lagit verða at vera (’tis weirded for thee, thou art doomed to be) einvalds konungr yfir öllum Noregi, Fb. i. 564; þér var lengra lif lagit, a longer life was doomed to thee, Fas. iii. 344; allar spár sögðu, at harm mundi verða lagðr til skaða þeim, Edda 19: laginn, expert, skilled, disposed, freq. in mod. usage, hann er laginn fyrir að læra, hann er ekki lund-laginn á það, he has no inclination for it, whence lægni = skill; thus also, lagaðr from laga (q. v.), vera lagaðr fyrir e-t, lagaðr fyrir lærdóm, given to learn, of natural gifts.
    V. part. pass. lagztr; er hann var lagztr niðr, when he had laid himself down, Fas. ii. 345: freq. in mod. usage, hann er lagztr fyrir, lagztr niðr, and so on.

    Íslensk-ensk orðabók > LEGGJA

  • 7 UM

    of
    * * *
    older umb, prep. with acc. and dat.
    I. with acc.
    1) around (slá hring um e-n);
    2) about, all over (hárit féll um hana alla); um allar sveitir, all over the country; mikill um herðar, large about the shoulders, broad-shouldered; liggja um akkeri, to ride at anchor;
    3) of proportion; margir voru um einn, many against one; um einn hest voru tveir menn, two men to each horse;
    4) round, past, beyond, with verbs denoting motion (sigla vestr um Bretland); leggja um skut þessu skipi, to pass by this ship; ríða um tún, to pass by a place;
    5) over, across, along (flytja e-n um haf); kominn um langan veg, come from a long way off; ganga um gólf, to cross the floor (but also to walk up and down the floor); slá, er lá um þvert skipit, a beam that lay athwart the ship; um kné sér, across the knee; e-t er hœgt um hönd, gives little trouble, is ready to hand;
    6) of time, during, in the course of (um messuna, um þingit, um sumarit); þat var um nótt, by night; um nætr sem um daga, by night as well as day; lengra en fara megi um dag, in the course of one day;
    7) at a point of time (hann kom at höllinni um drykkju); um þat, at that time, then; um þat er, when (um þat, er vér erum allir at velli lagðir);
    8) of, about, in regard to a thing; bera um e-t, dœma um e-t, to bear witness, judge about; tala um e-t, to speak of; annast um e-t, to attend to; sviðr um sik, wise of oneself; hvárr um sik, each for himself; var mart vel um hann, he had many good qualities;
    9) e-m er ekki um e-t, one does not like (var honum ekki um Norðmenn); with infin., honum er ekki um at berjast í dag, he has no liking to fight to-day; er þér nökkut um, at vér rannsökum þik ok hús þín, have you any objection that we …?; e-m er mikit (lítil) um e-t, one likes it much, little (Guðrúnu var lítil um þat); sá, er mönnum væri meira um, whom people liked better; e-m finnst mikit um e-t, one is much pleased umwith, has a high opinion of (konungi fannst mikit um list þá ok kurteisi þá, er þar var á öllu);
    10) because of, for; öfunda e-n um e-t, to envy one for a thing; verða útlagt um e-t, to be fined for a transgression; um sakleysi, without cause;
    11) beyond, above; margir fengu eigi hlaupit um röst, more than one mile; hafa vetr um þrítugt, to be thirty-one; e-m um afl, um megn, beyond one’s strength, more than one can do (þetta mál er nökkut þér um megn); kasta steini um megn sér, to overstrain oneself; um of, too much, excessive (þótti mörgum þetta um of); um alla menn fram or um fram alla menn, above all men (hón unni honum um alla menn fram); e-m er e-t um hug, one has no mind for, dislikes (ef þér er nökkut um hug á kaupum við oss);
    12) over, across; detta, falla um e-t, to stumble over (féll bóandinn um hann);
    13) by; draugrinn hafði þokat at Þorsteini um þrjár setur, by three seats;
    14) about; þeir sögðu honum, hvat um var at vera, what it was about, how matters stood; hvat sem um þat er, however that may be; eiga e-t um at vera, to be troubled about a thing (lætr sem hann eigi um ekki at vera); var fátt um með þeim, they were not on good terms;
    15) ellipt., ef satt skal um tala, if the truth must be told; þannig sem atburðr hefir orðit um, as things have turned out;
    16) as adv., gekk um veðrit, veered round, changed; ríða (sigla) um, to ride (sail) by; langt um, far beyond, quite; fljótit var langt um úfœrt (úreitt), quite impassable; um liðinn, passed by, of time; á þeirri viku, er um var liðin, in the past umweek;
    II. with dat.
    1) over, esp. poet.; sitja um borðum = sitja yfir borðum; sá es um verði glissir, he that gabbles over a meal;
    2) of time, by; um dögum, um nóttum, by day, by night; um sumrum, haustum, vetrum, várum, in the summer, etc.; um vetrum ok sumrum, both winter and summer.
    * * *
    umb, of, prep. (sounded umm); umb is used in the oldest vellums (the Eluc., Greg., Miracle-book, Jb.), and occurs now and then in later vellums (e. g. Orkn. 218, Fms. x. 378, xi. 63, 64), perh. from being a transcript of an old vellum; in rhymes, umb, tr umbu, Fms. viii. (in a verse of A. D. 1184); for of see ‘of’ at p. 462, col. 2: [A. S. ymbe; Germ. um; um and yfir (q. v.) are identical.]
    WITH ACC.
    A. Around; silki-hlað um höfuð, Ld. 188; um höfuð henni, 36; hafa um sik belti, Nj. 91, 184; um herðar sér, Ld. 56; leggja linda umb kistu, leggja lindann umb enn vanheila mann, Bs. i. 337; gyrða um sik, Sks.; beta strengi um ásenda … festa endana um steina, Nj. 115; vefjask um fótinn, Fms. iv. 335; upp um herðarnar, Eg. 580; göra garð of engi, Grág. ii. 288; lykja um akra ok eng, Eg. 529; skjóta um hann skjaldborg, Nj. 274; slá hring um e-n, 275, Eg. 88; fara í hring um skipit, Ld. 56; taka um hönd e-m, Ó. H. 176; þar var poki um útan, Ld. 188; honum vefsk tunga um höfuð, Nj. 160; vefsk tunga um tönn (see tönn) … strjúka dúki um augu, Fms. v. 326, Fs. 114 (in a verse); sjó, er fellr um heim allan, Róm. 193: Aðils jarl féll ok mart manna um hann, Eg. 297; tjalda um skip sín, Fms. xi. 63; hafa um sik ( about oneself) fjölmenni, Eg. 12, 38; selit var gört um einn ás, Ld. 280.
    II. about, all over, denoting the surface; manna-ferð um héraðit, Ld. 257; fylgja þeim um einn skóg, Karl. 348; hann hafði goðorð suðr um Nesin, Ísl. ii. 207; herja um Skotland, Írland, Fms. i. 23; næfrum var þakt um ræfrit, Eg. 90; dæma för úmögum um þat þing, Grág. i. 127; flýja hingað ok þangat um eyjarnar, Fms. vii. 43; um allar sveitir, all over the country, Boll. 362; kunnigt er mér um allt Ísland, Nj. 32; of allan Noreg, Fms. x. 118; um alla Svíþjóð, Ó. H. 17; um allt ríki sitt, Eg. 278; sitja um mitt landit, about the midland, Fms. i. 26; um miðjan skóginn er smáviði, Eg. 580; sjá um alla veröld, Ó. H. 202; kominn um langan veg, come a long way off, Stj. 366, Skv. 8; of lopt ok um lög, Hkv. 1. 21; fátt kom um lengra, farther off, Fb. ii. 303; hárit féll um hana alla, Landn. 151, Fas. i. 244; hárit hékk ofan um bringu, Fas. ii. 518: mikill um herðar, large about the shoulders, broad-shouldered, Nj. 200; þykkr um bóga, þeim manni er beit á of garðinn, Grág. ii. 286; skalat hann verja um bóstað hans, 222; kveðja um þann vetvang, 106; kveðja búa heiman um þann stað, i. 130, 355: liggja um strengi, Ld. 76; or liggja um akkeri, to ride at anchor, Eg. 261, 374, Fms. ii. 5, ix. 45, x. 351.
    2. of proportion; margir vóru um einn, too many against one, Ld. 156; þar vóru fjórir of einn ( four to one) mót Hákoni, Fms. x. 382; eigi minni liðs-munr, en sex mundi vera um Hákonar mann einn, i. 43; um einn hest vóru tveir menn, two men to each horse, vii. 295; sex menn sé um sáld, Grág. ii. 402: Hrafn var mjök einn um sitt, kept for himself, Fs. 29; malit hefi ek mitt of leiti? Gs. 16.
    III. off, past, beyond (cp. yfir), with verbs denoting motion; fara … suðr um Stað, Eg. 12; norðr um Stað, Fms. vii. 7; sigla vestr um Bretland, Nj. 281; er þeir kómu fram um Bjarkey, Ó. H. 137; norðr um Jaðar, 182; austan um Foldina, Eg. 81; út um Eldey, Eb. 108; austr um búðina, Nj. 231; ríða um þá þrjá bæi, Grág. i. 432; hann hljóp um þá, ok í fjall upp, passed them by, Landn. 89; sigla svá um oss fram, Orkn. 402; leggja um skut þessu skipi, to pass by this ship, Fms. x. 346; leita langt um skamt fram, Nj. 207 (cp. Lat. quod petis hic est); vaða jörð upp um klaufir, Ld. 336; fram um stafn, Landn. 29; aptr um stafn, Fms. x. 266; honum var úhægt at höggva um bríkina, Sturl. iii. 219; ríða um tún, to pass by a place, Ísl. ii. 252; neðan um sáðlandit, Nj. 82; fara of engi manns, Grág. ii. 277; fara um góð héruð, Landn. 37; ganga upp um bryggjuna, Eg. 195; ganga um stræti, by the road, Korm. 228; róa út um sund, Eg. 385; kominn um langan veg, 410; þeim dropum er renna um þekjuna, Fms. i. 263.
    2. over, across, along; sá er annan dregr um eldinn, Fms. i. 305; skyldi ganga um gólf at minnum öllum, to cross the flood, Eg. 253; but also to walk up and down the floor, 247; bera öl um eld, to bear the ale across the fire, Fms. vi. 442; slá um þvert skipit, Nj. 44; sigla vestr um haf, Fms. i. 22; ríða vestr um ár, austr um ár, Nj. 10, 99; suðr um sæ, Eg. 288; flytja e-n um haf, Nj. 128; austan um Kjöl, Ó. H.; sunnan um fjall, Fms. x. 3; suðr um fjall, Eg. 476; um þvera stofu, Fms. vi. 440; um þvera búð, Grág. i. 24; um þvert nesit, Fms. xi. 65; um öxl, round or across the shoulder, Ld. 276; um kné sér, across the knee, Eg. 304: the phrase, mér er e-ð um hönd, difficult to lay hand on, hard, not easy; and again, hægt um hönd, giving little trouble, easy to lay hand on; ykkr er þat hægst um hönd, easiest for you, Nj. 25; þegar eg vil er hægt um hönd, heima á Fróni at vera, Núm.; kastaði (the mail) um söðul sinn, across the saddle, Grett. 93 A.
    IV. with adverbs denoting direction, upp um, út um, niðr um, ofan um, inn um, fram um, with acc. or ellipt.; sær féll út ok inn of nökkvann, Edda 36; loginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; hann var kominn upp um ský, Fms. i. 137; út um bringuna, Ld. 150; hann gékk út of Miðgarð, Edda 35; ganga út um dyrr, Eg. 420; fara út um glugg, Fms. ix. 3; út um glugginn, Ld. 278; láta sér um munn fara, to pass out of the mouth, Háv. 51; ferr orð er um munn líðr, Sturl. i. 207.
    B. Temp. during, in the course of, cp. Engl. that spring, that summer; um messuna, Fms. x. 109; um þingit, Eg. 765; um sex ár, Stj.; um vetrinn, Eg. 168; of sumarit, Fms. x. 93; um sumarit, Nj. 4; um várit, Eg. 42; um nótt, Grág. i. 115; þat var um nótt, by night, Ld. 152; hann mátti eigi sofa um nætr, Nj. 210; sofa um nóttina, 7; vera þar um nóttina, 252; lengra enn fara megi um dag, in the course of one day, Grág. i. 89; um daginn, for the rest of the day, Ld. 42; um morna, Landn. (in a verse), Ó. H. 44; um nætr sem um daga, by night as well as day, Sks. 20 new Ed.; um allar aldir, Edda; um alla daga, all day long, Skm. 4; um alla sína daga, all his days, Hom. 114; allt um hans æfi, Eg. 268; um aldr, for ever, passim; um tíma, for a while, Mar.; um hríð, um stund, for a while, see stund, hríð; um … sakar, a while, see sök (A. III. 2); um samt, altogether, Sks. 113 B.
    2. above, beyond; standa um várþing, Grág. i. 103; um hálfan mánuð, Fms. ix. 526, v. l.; um viku, above a week.
    3. at a point of time, at; hann kom at höllinni um drykkju, Nj. 269; of matmál, at meal time, Grág. i. 261; um dagmál, um náttmál, einnhvern dag um þingit, Ld. 290; eitt hvert sinn um haustið, Nj. 26; þat var of vár, Fms. x. 389; um várit urðu mikil tíðendi, 2; þeir höfðu verit á sundi um daginn, Ld. 130; opt um daga, Edda 39; um daginn, the other day: um þat, when; um þat er þrír vetr eru liðnir, Ld. 146; um þat þessir eru bættir, Eg. 426; um þat lýkr, when the end is there, in the end, Fas. ii. 361; ef ek kom eigi aptr um þat, then, at that time, Fms. ii. 58; um þat er vér erum allir at velli lagðir, Eg. 426; um sinn, once, see sinni B, p. 530; um síðir, at last, see síð (II); um leið, at the same time; hér um bil, about so and so; um allt, of allt, always; Kristinn dóin má um allt sækja, at all times, N. G. L. ii. 154; nokkrum sinnum, ok hefir mér ofallt íllt þótt, Fms. v. 205 (see ávallt, p. 47, col. 2).
    C. Metaph. usages, of, about, in regard to a thing, Lat. de; halda vörð á um e-t, Eg. ch. 27; annask um e-t, to attend to, Nj. 75, Glúm. 342, Kormak; gefa gaum at um e-t, to give heed to, Ó. H. 215; bera um e-t, dæma um e-t, to bear witness, judge about, Nj. 100; tala um e-t, to speak of, 40; þræta um e-t, to quarrel about; spyrja um e-t, to speer or ask about, 110; göra, yrkja um e-n, Fms. x. 378; halda njósn um e-t, Eg. 72; nefna, búa um mál, Nj. 86; um alla ráða-görð, 101; stefna e-m um e-t, Grág. i. 175, 313, Nj. 87; vera til eptir-máls um e-t, passim; frækinn um allt, in everything, 89; bera gæfu til um e-t, Eg. 76; kappsamr of allt, þeir hyggja þat lög um þat mál, Grág. i. 9; eitt ráð myndi honum um þat sýnask, Nj. 79; kunna hóf at um ágirni sína, Ó. H. 131; þat er um þat átan, er …, N. G. L. i. 19; þau tíðendi er görzk höfðu um ferðir Egils ok stórvirki, Eg. 686; stór úfarar görask of menn þessa, Fms. xi. 151; aumligt er um e-t, Hom. 159 (Ed.); seinkaðisk of svörin, 623. 16; mikit er um fyrirburði slíka, Nj. 119; þá var hvíld á um bardagann, 248; hann telzk undan um förina, Fms. xi. 69; ruðning um kviðinn, Nj.; misfangi um mark, a mistake as to a mark, Grág.; binda um heilt, to bind up a sound limb, Ld. 206: gróa um heilt, to become sound, be healed, Fms. xi. 87, Al. 120; ganga um beina, to attend; leita e-s í um mein hennar, Eg. 565; veita tilkall um arf, Eg.; leita um sættir, grið, Nj. 92; selja laun um liðveizlu, 214: in inscriptions of chapters, um so and so, = Lat. de; um viðrtal Njáls ok Skarphéðins, um misfanga ok um mark, um bæjar bruna, Nj., Grág., Fms.; göra mikit um sik, to make a great fuss, Fb. i. 545; görði mikit um sik ok var sjálfhælinn, Grett. 133 A: vera vel um sik ( of good quality) ok vinsæll, Fms. xi. 118; mey er ok vissa vænsta ok bezt um sik, 104; at hón væri í engum hlut verri um sik, Hkr. ii. 129; sviðr um sik, wise of oneself, Hm. 102; auga blátt ok snart ok vel um sik, Mag. 7; hvárr um sik, each for himself, one by one, Dipl. ii. 11; vér staðfestum þessa articulos hvern um sik ok sér hverja, 13; þykki mér þat undarligt um svá vitran mann, of a man so wise, Eg. 20; var mart vel um hann, he had many good qualities, Rb. 364; þat mátti vera um röskvan mann, Fms. vii. 227.
    2. ganga um sýslur manna, to go about or upon men’s business, as an overseer. Eg. 2; ganga um beina, to attend, see beini.
    3. e-m er mikit (ekki) um e-t, to like, dislike; Guðrúnu var lítið um þat … lítið ætla ek þeim um þat bræðrum, at …, Ld. 246, 264, Fms. ii. 81; var honum ekki um Norðmenn, Hkr. i. 128; Þórði kvaðsk ekki vera um manna-setur, Ld. 42; er þér nökkut um ( hast thou any objection?), at vér rannsakim þik ok hús þin, Gísl. 53; sá er mönnum væri meira um, whom people liked more, Fms, ix. 36; ef þór er mikit um ráða-hug við mik, if thou art much bent on it, xi. 4.
    4. búa um eitt lyndi, to be of one mind, Jb. 396; búa um nægtir, grun, skoll, búa um heilt, see búa (A. II); búa um hvílu, to make a bed; búa um okkr, Nj. 201 (see búa B. I. 2. γ); setjask um kyrt, to settle oneself to rest, take rest, Fas. ii. 530; or sitja um kyrt.
    II. because of, for, Lat. ob; öfunda e-n um e-t ( invidere a-i a-d), Nj. 168; reiðask um e-t, um hvat reiddusk goðin þá, Bs. i. 22; telja á e-n of e-t, to blame one for a thing, Nj. 52; berja e-n íllyrðum um slikt, 64; lágu margir á hálsi honum þat, Fms. xi. 336; týna aldri um óra sök, Skv. 3. 49; verða útlagr um e-t, to be fined for a transgression, Grág. i. 16; dæmdr fjörbaugs-maðr um spellvirki, 129; maðr vegr mann um konu, if a man slays a person for [ violating] his wife, 61; um sakleysi, without cause, Nj. 106, 270, Bs. i. 19.
    III. beyond, above; fimm hundruð gólfa ok um ( plus) fjórum togum, Gm. 24; kistan var eigi um vættar höfga, Bs. i. 712; margir fengu eigi hlaupit um röst, Karl. 351; lítið um tuttugu menn, Sturl. i. 183; hann var ekki um tvítugan, Róm. 327; hafa vetr um þrítugt, to be one beyond thirty, i. e. thirty-one, Sturl. i. 183: freq. in mod. usage, hafa tvo um þrítugt ( thirty-two), átta um fertugt ( forty-eight), tvo um fimtugt ( fifty-two), einn um áttrætt ( eighty-one); sá dagr, sem um vikur fullar er í árinu, Rb. 128: at yðr verði þat ekki um afl, beyond your strength, more than one can do, Band. 21 new Ed.; um megn, id., Fms. viii. 62; þetta mál er nökkut þér um megn, vi. 18; kasta steini um megn sér, to overstrain oneself: um of, excessive; þótti mörgum þetta um of, Vígl. 18: um fram (q. v.), beyond; um alla menn fram, above all men, Ld. 20, Fms. v. 343; um alla hluti fram, above all things; um þat fram sem ykkr var lofat, Sks.: um hug; vera e-t um hug, to have no mind for, dislike; ef þér er nökkut um hug á kaupum við oss, Nj. 24.
    IV. turned over, in exchange; skipta um, snúa um, venda um, see skipta III and snúa A. III.
    V. over, across; detta, falla um e-t, to stumble over; hverr féll um annan, of heaps of slain. Eg. 24; fÉll bóandinn um hann, Nj. 96; detta um stein, þúfu, to stumble over a stone, mound; glotta um tönn, see tönn.
    VI. by; draugrinn hafði þokat at Þorsteini um þrjár setur, by three seats, Fb. i. 417; hefja upp of faðm saman, by a fathom, Grág. ii. 336; minka um helming, to decrease by one half; hverr um sik, each by himself, Rétt. 114.
    VII. about; eiga e-t um at vera, to be troubled about a thing; þeir sögðu honum hvat um var at vera, what it was about, Hrafn. 18; sem engi ótti væri um at vera, no danger, Fms. iv. 57; eiga ekki um at vera, iii. 156; or, eiga um ekki at vera, Gísl. 30; eiga vandræði, fjölskyldi um at vera, Fms. vi. 378, xi. 78; hann segir honum um hvat vera er, what was the matter? Gísl. 36; þann sagði þvílíkt er hann hafði um at vera, Krok.; var fátt um með þeim, they were on cold terms, Nj. 2; var þá ekki lítið um, there was no little fuss about it, Bárð. 174; mikit er um þá maðrinn býr, mart hefir hann að hugsa, a ditty.
    VIII. ellipt., til marks um, Nj. 56; þykkir honum vænkask um, Fms. xi. 135; þann mála-búnað at hann verðr sekr um, Nj. 88; ef satt skal um tala, 105; mér hefir tvennt um sýnzk, 3; menn ræddu um at vánt væri skip hans, 282; hér má ek vel svara þér um, 33; hann brá dúki um, Fms. x. 382; enda er þá djöfullinn um (about, lurking) at svíkja þann mann, Hom. 159; þannig sem atburðr hefir orðit um, as things have turned out, Fms. xi. 64; ekki er við menn um at eiga, this is no dealing with men (but with trolls or devils), Nj. 97.
    IX. with adverbs; í hring útan um, all round, Eg. 486; gékk um Veðrit, veered round, changed, Bs. i. 775; ríða um, to ride by, Eg. 748; sigla um, to sail by, Fms. x. 23; er konungr færi norðan ok suðr um, Eg. 53; langt um, far beyond, quite; fljótið var langt um úfært, quite impassable, Nj. 63, 144; þessi veðr eru langt um úfær, Grett. 181 new Ed.; cp. mod. það er langt um betra, by far better; kring-um, all around, see A.V.
    2. um liðinn, passed by, of time; á þeirri viku er um var liðin, in the past week, Ísl. ii. 332.
    WITH DAT.
    A. Local, over, Lat. super; but almost entirely confined to poets, sitja um matborði (of Hkr. iii. 109) = sitja yfir matborði, Fms. viii. 51; um verði, over the table, Hm. 30; sitja of (= yfir) skörðum hlut, Ó. H. 150; sá er tvá húskarla á, ok um sjálfum sér, two house-carles besides himself, Grág. (Kb.) i. 10; um alda sonum, Fm. 16; er ek hafðak veldi of héruðum þessum, Clem. 35; hár söngr of svírum, Hornklofi; nema þér syngi um höfði, Hkv. 2; sitja um sínum ver, Vsp.; er ek sat soltin um Sigurði, Gkv. 2. 11; opin-spjallr um e-u, … þagmælskr um þjóðlygi (dat.), Ad. 1; um styrkum ættar stuðli, 12; ægis-hjálm bar ek um alda sonum, meðan ek um menjum lák, Fm. 16; gól um hánum, Vsp.; úlfr þaut um hræfi, Ó. H. (in a verse); see ‘of,’ prep., p. 462, col. 2, and yfir.
    B. Of time, by; um dögum, by day, Fms. vi. 98, ix. 48; um nóttum, by night, vii. 166; um haustum, in the autumn, Eb. 216; bæði um haustum ok várum, both in autumn and spring, Sks. 235 B; um sumrum, Fms. vi. 255; um sumrum herjuðu þeir í Noreg, Eb. 3; þakt með ísum um vetrum ok sumrum, both winter and summer, Sks. 181 B; opt um vetnim, Eg. 4; þeir liggja úti hvert sumar, en um vetrum eru þeir heima, Fms. xi. 97. This use with dat. is obsolete in mod. prose.

    Íslensk-ensk orðabók > UM

  • 8 ἐπιμέμφομαι

    A cast blame upon, c.dat. pers.,

    ἦ τι κασιγνήτοις ἐπιμέμφεαι Od.16.97

    , etc.: c.gen. rei, find fault for or because of a thing, complain of it, εὐχωλῆς ἐπιμέμφεται complains of a vow [neglected], Il.1.65, cf. 2.225;

    ἕνεκ' ἀρητῆρος 1.94

    ; ἐ. τινί τινος blame one for a thing, Luc.DMort.27.2; rarely

    ἐ. τινά τινος, ὧν ἐπιμεμφομένα σε S. Tr. 122

    (lyr.): c. acc., blame,

    νῆσον Call.Del. 163

    ;

    γηραλέην χεῖρα AP6.83

    (Maced.); find fault, complain, μηδὲν ἐ. Hdt.1.116, etc.; .

    ὅτι.. Hp.

    Aër.22. b.c. inf., to be unwilling, Hld.1.9.

    Greek-English dictionary (Αγγλικά Ελληνικά-λεξικό) > ἐπιμέμφομαι

  • 9 fyrir-kunna

    kunni; f. e-n e-s, to blame one for a thing, to take a thing amiss, Eg. 254; eigi vil ek fyrirkunna þik þessa orða, Ó. H. 57, Stj. passim: with dat. of the thing, to be displeased at, Str. 9.

    Íslensk-ensk orðabók > fyrir-kunna

  • 10 SAKA

    I)
    (að), v. to do harm, scathe (jarl kvað þat ekki s. mundu); impers., hvat sem at var gört, sakaði hann (acc.) ekki, no matter what they did, no harm came to him; recipr., at vér skylim sjálfir um sakast, that we should injure one another.
    (að), v. to blame, find fault with; s. sik um e-t, to blame oneself for (ekki mun tjá at s. sik um orðinn hlut); recipr., sakast um e-t, to blame one another for a thing; s. sáryrðum, to bandy cutting words.
    * * *
    að, [sök; Ulf. sakan = μάχεσθαι, ἐπιτιμαν, ga-sakan = ἐλέγχειν, A. S. sacan; cp. sókn, sækja, sekr]:—prop. ‘to fight,’ which remains in Hom. 30.
    2. to blame, find fault with; saka sik um e-t, to blame oneself for a thing, Nj. 20, Fms. xi. 2; sakask um e-t, to blame one another, Fb. ii. 25, Al. 81; Þorvaldr lét ekki tjóa at sakask um verkit, Glúm. 374; cp. the saying, tjáir ekki að sakast um orðinn hlut, no use to cry over spilt milk; sakask við e-n, to throw the blame on, to scold, Mart. 121; sakask sáryrðum, to come to words, Ls. 5.
    3. part. sakaðr, charged, accused, Gþl. 548: in the phrase, sakaðr ok sifjaðr, foe and friend, 14, 67, 547: convicted, guilty, Fms. ix. 427.
    II. to hurt, harm, scathe; þér skal ekki saka, Nj. 53; jarl kvað þat ekki saka mundu, Orkn. 408: impers., sakaði hann (acc.) ekki, Fms. i. 104; Skúta sakaði ekki, Rd. 295: sakaðr, hurt, wounded, Sturl. iii. 267; var ekki borð sakat (damaged) í skipi þeirra, Ld. 76; mun ek göra ráð fyrir svá at ekki saki til, Fms. i. 189; Ólafr kvað ekki til mundu saka, Ld. 76.
    2. recipr., eigi hygg ek okkr myni úlfa dæmi, at vér skylim sjálfir um sakask, that we should destroy one another like wolves, Hom. 30.

    Íslensk-ensk orðabók > SAKA

  • 11 LEITA

    * * *
    (að), v.
    1) to seek, search, with gen. (heraðsmenn leituðu hennar ok fundu hana eigi);
    leita e-m e-s, to seek (try to get) a thing for one (leita e-m kvánfangs);
    leita sér lífs, to seek to save one’s life;
    2) to seek for help (vil ek, at þú leitir aldri annarra en mín, ef þú þarft nökkurs við);
    leita ráða, to seek for advice;
    ef yðar er illa leitat, if you are challenged;
    4) to try to go, proceed on a journey;
    leita braut ór landi, to go abroad;
    leita á fund e-s, to visit a person;
    5) to seek, try, with infin. (þá leitaði Kálfr at flytja brœðr sína ofan til skips);
    6) with preps.:
    leita at e-m, to seek for a person, = leita e-s (var þá leitat at lækninum);
    leita at um e-t = leita eptir um e-t;
    leita á e-n, to attack or assail one, to blame or reprehend one;
    leita á, to try, make an attempt to get a thing (hvar skulu vit á leita?);
    leita á um kvánfang, to look for a wife;
    leita eptir e-u, to seek for;
    leita eptir máli, to follow a case, take it up;
    leita eptir um e-t, to inquire into;
    leita eptir við e-n, to inquire of a person;
    leita fyrir sér, to save oneself by flight (leggjum á flótta, verðr nú hverr at leita fyrir sér);
    leita e-s í, to try, make an attempt (var þá margs í leitat);
    leita til e-s, to seek for, = leita e-s (aldri leitaði hann til griða né undankomu);
    leita um e-t = leita at um e-t, to examine (var þá leitat um sár manna);
    to try to get or effect (leita um sættir);
    leita e-s við e-n, to apply to one for a thing (leita ráða við e-n);
    leita við e-t, to try;
    leita við för, to try to get away;
    leita við at gøra e-t, to try to do a thing (hann vildi við leita at mæla);
    7) refl., leitast um, to make a search, examine (leituðust þeir þá um ok fundu hurð í gólfinu).
    * * *
    að, prop. a causal from líta, [Ulf. wlaiton = περιβλέπεσθαι; North. E. to lait; Dan. lede]:—to seek, search, with gen. leita e-s, or with prep. leita at e-u, or absol., héraðsmenn leituðu hennar ok fundu hana eigi, Nj. 14; leita lands, Fms. ii. 214; Hængr sigldi í haf ok leitaði Íslands, Eg. 99, Landn. 27, 32, Fms. i. 27, 71; leita e-m kvánfangs, Eg. 22, passim: metaph., ef yðar er ílla leitað, if you are challenged, rudely treated, Nj. 139; þótt hans væri eigi vel leitað, Fb. ii. 73:—hón leitaði í eina hirzlu, Fms. iv. 37; leituðu þeir um skóginn allan, i. 72; Njáll leitaði Höskuldi um manna-forráð, Nj. 149: leita at e-m, to seek for, Fms. ix. 218; ok leiti þér at honum Höskuldi, Nj. 171, passim in mod. usage: leita eptir e-m, id., Fms. i. 69: the phrase, leita sér staðar, to go on one’s business, cacare, Hm. 113, Fær. 197.
    II. metaph. to seek for help; vil ek at þú leitir aldri annarra en mín ef þú þarft nokkurs við, Nj. 74; leita sér heilla, Landn. 33; leita lækninga, to seek for healing, to call in a physician, Johan. 26; leita ráða, to seek for advice, Nj. 75.
    2. to enquire, examine, Sks. 638, Hom. 65.
    3. with prepp.; leita á e-n, to offend in word or deed, be aggressive, Nj. 16, Ó. H. 222, (á-leitinn); leita á við e-n, to contest, call in question, Grág. i. 36; leita á um e-t, to try, attempt; hvar skulu vér á leita? Nj. 3; en þat ræð ek, at þú leitir eigi optarr á hreysti mína, that thou dost not again question my valour, Orkn. 402: leita eptir e-u, to ‘lait after,’ seek for, passim; leita eptir máli, to follow a case, take it up, Nj. 75; leita eptir við e-n, to entreat a person, Fbr. 117; leita eptir um e-t, to enquire into, Eg. 536: leita upp, to seek out, Germ. anfsuchen, Fms. x. 71:—leita við, to try, endeavour, Nj. 21, Sturl. i. 17, Rb. 382, Eg. 606, Jb. 382; leita við för, to try to get away, Grág. i. 91: leita til e-s, to try for, Fb. ii. 309.
    III. in a local sense, to try to go, make ready to go, proceed on a journey; ef Eirekr konungr leitaði vestan um haf með her sinn, Fms. i. 26; hann kvaðsk aptr mundu leita til vina sinnu, ii. 214; ef hann leitaði aptr í land, v. 32; leita braut ór landi, to go abroad, Ó. H. 130; leita á fund e-s, to visit a person, Eg.; haltú vörð á, ef hann leitar ( tries to escape) út um munninn, Fms. vi. 351: leita undan, to go back, fly, Stj. 479.
    IV. reflex. to seek; leitask um, to explore; þá leituðusk þeir um hvar líkast var út at komask, Eg. 233; leituðusk þeir þá um ok fundu hurð í gólfinu, 234, Stj. 479: leitask fyrir, id., H. E. i. 245, Sks. 706: leitast við, to attempt, mod. = leita við. The reflexive is more freq. in mod. than in old usage.

    Íslensk-ensk orðabók > LEITA

  • 12 FYRIR

    * * *
    prep.
    I. with dat.
    1) before, in front of (ok vóru fyrir honum borin merkin);
    fyrir dyrum, before the door;
    2) before one, in one’s presence;
    hón nefndist fyrir þeim Gunnhildr, she told them that her name was G.;
    3) for;
    hann lét ryðja fyrir þeim búðina, he had the booth cleared for them, for their reception;
    4) before one, in one’s way;
    fjörðr varð fyrir þeim, they came to a fjord;
    sitja fyrir e-m, to lie in wait for one;
    5) naut. term. before, off;
    liggja fyrir bryggjum, to lie off the piers;
    fyrir Humru-mynni, off the Humber;
    6) before, at the head of, over;
    vera fyrir liði, to be over the troops;
    vera fyrir máli, to lead the case;
    sitja fyrir svörum, to undertake the defence;
    7) of time, ago;
    fyrir þrem nóttum, three nights ago;
    fyrir stundu, a while ago;
    fyrir löngu, long ago;
    vera fyrir e-u, to forebode (of a dream);
    8) before, above, superior to;
    Hálfdan svarti var fyrir þeim brœðrum, H. was the foremost of the brothers;
    9) denoting disadvantige, harm, suffering;
    þú lætr Egil vefja öll mál fyrir þér, thou lettest E. thwart all thy affairs;
    tók at eyðast fyrir herm lausa-fé, her money began to fail;
    10) denoting obstacle, hindrance;
    mikit gøri þer mér fyrir þessu máli, you make this case hard for me;
    varð honum lítit fyrir því, it was a small matter for him;
    Ásgrími þótti þungt fyrir, A. thought that things looked bad;
    11) because of, for;
    hon undi sér hvergri fyrir verkjum, she had no rest for pains;
    fyrir hræðslu, for fear;
    illa fœrt fyrir ísum, scarcely, passable for ice;
    gáðu þeir eigi fyrir veiðum at fá heyjanna, because of fishing, they neglected to make hay;
    fyrir því at, because, since, as;
    12) against;
    gæt þín vel fyrir konungi ok hans mönnum, guard thee well against the king and his men;
    beiða griða Baldri fyrir alls konar háska, against all kinds of harm;
    13) fyrir sér, of oneself;
    mikill fyrir sér, strong, powerful;
    minnstr fyrir sér, smallest, weakest;
    14) denoting manner or quality, with;
    hvítr fyrir hærum, while with hoary hair;
    II. with acc.
    1) before, in front of;
    halda fyrir augu sér, to hold (one’s hands) before one’s eyes;
    2) before, into the presence of;
    stefna e-m fyrir dómstól, before a court;
    3) over;
    hlaupa fyrir björg, to leap over a precipice;
    kasta fyrir borð, to throw overboard;
    4) in one’s way, crossing one’s way;
    ríða á leið fyrir þá, to ride in their way, so as to meet them;
    5) round, off;
    sigla fyrir nes, to weather a point;
    6) along, all along;
    fyrir endilangan Noreg, all along Norway, from one end to the other;
    draga ör fyrir odd, to draw the arrow past the point;
    7) of time, fyrir dag, before day;
    fyrir e-s minni, before one’s memory;
    8) for, on behalf of;
    vil ek bjóða at fara fyrir þik, I will offer to go for thee, in thy stead;
    lögvörn fyrir mál, a lawful defence for a case;
    9) for, for the benefit of;
    þeir skáru fyrir þá melinn, they cut the lyme-grass for them (the horses);
    10) for, instead of, in place of, as;
    11) for, because of (vilja Gunnar dauðan fyrir höggit);
    fyrir þín orð, for thy words (intercession);
    fyrir sína vinsæld, by reason of his popularity;
    12) denoting value, price;
    fyrir þrjár merkr, for three marks;
    fyrir hvern mun, by all means, at any cost;
    13) in spite of, against (giptast fyrir ráð e-s);
    14) joined with adverbs ending in -an, governing acc. (fyrir austan, vestan, sunnan, norðan, útan innan, framan, handan, ofan, neðan);
    fyrir austan, sunnan fjall, east, south of the fell;
    fyrir neðan brú, below the bridge;
    fyrir handan á, beyond the river;
    fyrir innan garð, inside the fence;
    III. as adverb or ellipt.
    1) ahead, before, opp. to eptir;
    þá var eigi hins verra eptir ván, er slíkt fór fyrir, when this came first, preceded;
    2) first;
    mun ek þar eptir gera sem þér gerit fyrir, I shall do to you according as you do first;
    3) at hand, present, to the fore;
    föng þau, er fyrir vóru, stores that were at hand;
    þar var fyrir fjöldi boðsmanna, a host of guests was already present (before the bride and bridegroom came);
    4) e-m verðr e-t fyrir, one takes a certain step, acts so and so;
    Kolbeini varð ekki fyrir, K. was at a loss what to do;
    e-t mælist vel (illa) fyrir, a thing is well (ill) spoken or reported of (kvæðit mæltist vel fyrir).
    * * *
    prep., in the Editions spelt differently; in MSS. this word is usually abbreviated either  (i. e. firir), or Ꝼ̆, fur͛, fvr͛ (i. e. fyrir); in some MSS. it is idiomatically spelt with i, fir͛, e. g. Arna-Magn. 382 (Bs. i. 263 sqq.); and even in the old Miracle-book Arna-Magn. 645 (Bs. i. 333 sqq.), just as ifir is written for yfir ( over); in a few MSS. it is written as a monosyllable fyr, e. g. D. I. i. 475, Mork. passim; in Kb. (Sæm.-Edda) occurs fyr telia, Vsp. I; fyr norðan, 36; fyr dyrum, Gm. 22; fyr vestan ver, Hkv. 2. 8; in other places as a dissyll. fyrir, e. g. Hm. 56, Gm. 54, Skm. 34, Ls. 15, Am. 64, Hkv. 2. 2, 19 (quoted from Bugge’s edition, see his preface, p. xvi); fyr and fyrir stand to one another in the same relation as ept to eptir, und to undir, of ( super) to yfir: this monosyllabic form is obsolete, save in the compds, where ‘for-’ is more common than ‘fyrir-;’ in some cases both forms are used, e. g. for-dæming and fyrir-dæming; in others only one, but without any fixed rule: again, the forms fyri, fyre, or fire, which are often used in Edd., are just as wrong, as if one were to say epti, undi, yfi; yet this spelling is found now and then in MSS., as, fyre, Ó. H. (facsimile); fire, Grág. Sb. ii. 288 (also facsimile): the particles í and á are sometimes added, í fur, Fms. iv. 137; í fyrir, passim; á fur, Haustl. 1. [Ulf. faur and faura; A. S. fore and for; Engl. for and fore-; Germ. für and vor; Dan. for; Swed. för; Gr. προ-; Lat. pro, prae.]
    WITH DAT., chiefly without the notion of movement.
    A. LOCAL:
    I. before, in front of; fyrir dyrum, before the doors, at the doors, Nj. 14, Vsp. 53, Hm. 69, Edda 130; niðr f. smiðju-dyrum, Eg. 142:—ahead, úti fyrir búðinni, Nj. 181; kómusk sauðirnir upp á fjallit f. þeim, ahead of them, 27; vóru fyrir honum borin merkin, the banner was borne before him, 274; göra orð fyrir sér, to send word before one, Fms. vii. 207, Hkr. iii. 335 (Ó. H. 201, l. c., frá sér):—also denoting direction, niðri í eldinum f. sér, beneath in the fire before them, Nj. 204; þeir sá f. sér bæ mikinn, they saw before them a great building, i. e. they came to a great house, Eg. 546; öðrum f. sér ( in front) en öðrum á bak sér, Grág. i. 5.
    2. before one, before one’s face, in one’s presence; úhelgaða ek Otkel f. búum, before the neighbours, Nj. 87; lýsi ek f. búum fimm, 218; lýsa e-u ( to proclaim) f. e-m, Ld. 8; hann hermdi boð öll f. Gizuri, Nj. 78; hón nefndisk f. þeim Gunnhildr, told them that her name was G., Fms. i. 8; kæra e-t f. e-m, Ó. H. 60; slíkar fortölur hafði hann f. þeim, Nj. 200; the saying, því læra börnin málið að það er f. þeim haft, bairns learn to speak because it is done before them, i. e. because they hear it; hafa gott (íllt) f. e-m, to give a good (bad) example, e. g. in the presence of children; lifa vel f. Guði, to live well before God, 623. 29; stór ábyrgðar-hluti f. Guði, Nj. 199; sem þeir sjá réttast f. Guði, Grág. i. (pref.); fyrir öllum þeim, Hom. 89; á laun f. öðrum mönnum, hidden from other men, unknown to them, Grág. i. 337, Jb. 378; nú skaltú vera vin minn mikill f. húsfreyju minni, i. e. when you talk to my wife, Nj. 265; fyrir Drottni, before the Lord, Merl. 2. 78.
    3. denoting reception of guests, visitors; hann lét ryðja f. þeim búðina, he had the room cleared for them, for their reception, Nj. 228; Valhöll ryðja fyr vegnu fólki, i. e. to clear Valhalla for slain folk, Em. I; ryðja vígvöll f. vegundum, Nj. 212; ljúka upp f. e-m, to open the door for one, Fms. xi. 323, Stj. 5; rýma pallinn f. þeim, Eg. 304; hann lét göra eld f. þeim, he had a fire made for them, 204; þeir görðu eld. f. sér, Fms. xi. 63; … veizlur þar sem fyrir honum var búit, banquets that were ready for him, Eg. 45.
    II. before one, in one’s way; þar er díki varð f. þeim, Eg. 530; á (fjörðr) varð f. þeim, a river, fjord, was before them, i. e. they came to it, 133, 161; at verða eigi f. liði yðru, 51; maðr sá varð f. Vindum, that man was overtaken by the V., Hkr. iii. 363; þeirra manna er f. honum urðu, Eg. 92.
    2. sitja f. e-m, to lie in wait for one, Ld. 218, Nj. 107; lá f. henni í skóginum, Edda (pref.); sitja f. rekum, to sit watching for wrecks, Eg. 136 (fyrir-sát).
    3. ellipt., menn urðu at gæta sín er f. urðu, Nj. 100; Egill var þar f. í runninum, E. was before (them), lay in ambush, Eg. 378; hafði sá bana er f. varð, who was before (the arrow), i. e. he was hit, Nj. 8.
    4. verða f. e-u, to be hit, taken, suffer from a thing; ef hann verðr f. drepi, if he be struck, Grág. ii. 19; verða f. áverka, to be wounded, suffer injury, Ld. 140; verða f. reiði konungs, to fall into disgrace with the king, Eg. 226; verða f. ósköpum, to become the victim of a spell, spell-bound, Fas. i. 130; sitja f. hvers manns ámæli, to be the object of all men’s blame, Nj. 71; vera eigi f. sönnu hafðr, to be unjustly charged with a thing, to be innocent.
    III. a naut. term, before, off; liggja f. bryggjum, to lie off the pier, Ld. 166; skip fljóta f. strengjum, Sks. 116; þeir lágu f. bænum, they lay off the town, Bs. i. 18; liggja úti f. Jótlands-síðu, off Jutland, Eg. 261; hann druknaði f. Jaðri, off the J., Fms. i. II; þeir kómu at honum f. Sjólandi, off Zealand, x. 394; hafa úti leiðangr f. landi, Hkr. i. 301; f. Humru-minni, off the Humber, Orkn. 338, cp. Km. 3, 8, 9, 13, 19, 21; fyrir Nesjum, off the Ness, Vellekla; fyrir Tungum, Sighvat; fyrir Spáni, off Spain, Orkn. 356.
    IV. before, at the head of, denoting leadership; smalamaðr f. búi föður síns, Ver. 26 (of king David); vera f. liði, to be over the troops, Eg. 292, Nj. 7; vera f. máli, to lead the case, Band. 8; vera forstjóri f. búi, to be steward over the household, Eg. 52; ráða f. landi, ríki, etc., to rule, govern, Ó H. 33, Nj. 5; hverr f. eldinum réði, who was the ringleader of the fire, Eg. 239; ráða f. e-u, to rule, manage a thing, passim: the phrase, sitja f. svörum, to respond on one’s behalf, Ölk. 36, Band. 12; hafa svör f. e-m, to be the chief spokesman, Fms. x. 101, Dipl. v. 26.
    V. special usages; friða f. e-m, to make peace for one, Fms. vii. 16, Bs. i. 65; bæta f. e-m, to make things good for one, Hom. 109; túlka, vera túlkr, flytja (etc.) f. e-m, to plead for one, Fms. iii. 33, Nj. 128,—also spilla f. e-m, to disparage one, Eg. 255; haga, ætla f. e-u, to manage, arrange for one, Ld. 208, Sturl. i. 14, Boll. 356; rífka ráð f. e-m, to better one’s condition, Nj. 21; ráða heiman-fylgju ok tilgjöf f. frændkonu sinni, Js. 58; standa f. manni, to stand before, shield a man, stand between him and his enemy, Eg. 357, Grág. ii. 13; vera skjöldr f. e-m, 655 xxxii. 4; hafa kostnað f. e-u, to have the expences for a thing, Ld. 14; vinna f. e-m, to support one by one’s work, Sks. 251; starfa f. fé sínu, to manage one’s money, Ld. 166; hyggja f. e-u, to take heed for a thing, Nj. 109; hyggja f. sér, Fs. 5; hafa forsjá f. e-m, to provide for one, Ld. 186; sjá f. e-u, to see after, Eg. 118, Landn, 152; sjá þú nokkut ráð f. mér, Nj. 20: ironic. to put at rest, Háv. 40: ellipt., sjá vel f., to provide well for, Nj. 102.
    B. TEMP. ago; fyrir þrem nóttum, three nights ago; fyrir stundu, a while ago, Nj. 80; fyrir litlu, a little while ago, Fms. i. 76, Ld. 134; fyrir skömmu, a sbort while ago; fyrir löngu, a long while ago, Nj. 260, Fms. i. 50; fyrir öndverðu, from the beginning, Grág. i. 80, ii. 323, 394, Finnb. 342; fyrir þeim, before they were born, Fms. i. 57.
    2. the phrase, vera f. e-u, to forebode; vera f. stórfundum, Nj. 107, 277; þat hygg ek vera munu f. siða-skipti, Fms. xi. 12; þessi draumr mun vera f. kvámu nökkurs manns, vii. 163; dreyma draum f. e-u, 8; fyrir tiðendum, ii. 65:—spá f. e-m, to ‘spae’ before, prophecy to one, Nj. 171.
    C. METAPH.:
    I. before, above; þóttu þeir þar f. öllum ungum mönnum, Dropl. 7; þykkisk hann mjök f. öðrum mönnum, Ld. 38; ver f. hirðmönnum, be first among my herdsmen, Eg. 65; Hálfdan svarti var f. þeim bræðrum, H. was the foremost of the brothers, Fms. i. 4; þorgrímr var f. sonum Önundar, Grett. 87; var Haraldr mest f. þeim at virðingu, Fms. i. 47.
    II. denoting help, assistance; haun skal rétta vættið f. þeim, Grág. i. 45 (vide above A. IV and V).
    2. the following seem to be Latinisms, láta lífit f. heilagri Kristni, to give up one’s life for holy Christianity, = Lat. pro, Fms. vii. 172; ganga undir píslir fyrir Guðs nafni, Blas. 38; gjalda önd mína f. önd þinni, Johann. 17; gefa gjöf f. sál sinni ( pro animâ suâ), H. E. i. 466; fyrir mér ok minni sál, Dipl. iv. 8; færa Guði fórnir f. e-m, 656 A; heita f. e-m, biðja f. e-m, to make a vow, pray for one (orare pro), Fms. iii. 48, Bs. i. 70; biðja f. mönnum, to intercede for, 19, Fms. xi. 287: even with a double construction, biðja f. stað sinn (acc., which is vernacular) ok heilagri kirkju (dat., which is a Latinism), x. 127.
    III. denoting disadvantage, harm, suffering; þú lætr Egil vefja öll mál fyrir þér, thou lettest Egil thwart all thy affairs, Eg. 249; únýtir hann þá málit fyrir sér, then he ruins his own case, Grág. i. 36, Dropl. 14, 16; Manverjar rufu safnaðinn f. Þorkatli, the Manxmen broke up the assembly, i. e. forsook Thorkel, Fms. ix. 422; kom upp grátr f. henni, she burst into tears, 477; taka fé f. öðrum, to take another’s money, N. G. L. i. 20; knörr þann er konungr lét taka fyrir Þórólfi, Landn. 56; ef hross verðr tekit f. honum, if a horse of his be taken, Grág. i. 436; hann tók upp fé fyrir öllum, he seized property for them all, Ó. H. 60; e-t ferr ílla f. e-m, a thing turns out ill for one; svá fór f. Ólófu, so it came to pass for O., Vígl. 18; loka dyrr f. e-m, to lock the door in one’s face, Edda 21: þeir hafa eigi þessa menn f. yðr drepit, heldr f. yðrar sakir þessi víg vegit, i. e. they have not harmed you, but rather done you a service in slaying those men, Fbr. 33; tók at eyðask f. henni lausa-fé, her money began to fail, Nj. 29; rak á f. þeim storma ok stríðviðri, they were overtaken by gales and bad weather, Vígl. 27; Víglundr rak út knöttinn f. Jökli, V. drove the ball for J., i. e. so that he had to run after it, 24; sá er skar tygil f. Þóri, he who cut Thor’s line, Bragi; sverð brast f. mér, my sword broke, Korm. 98 (in a verse); brjóta e-t f. e-m, to break a thing for one, Bs. i. 15 (in a verse); Valgarðr braut krossa fyrir Merði ok öll heilög tákn, Nj. 167; árin brotnaði f. honum, his oar broke; allar kýrnar drápust fyrir honum, all his cows died.
    2. denoting difficulty, hindrance; sitja f. sæmd e-s, to sit between oneself and one’s honour, i. e. to hinder one’s doing well, Sturl. 87; mikit göri þér mér f. þessu máli, you make this case sore for me, Eb. 124; þér er mikit f. máli, thy case stands ill, Fms. v. 325; ekki er Guði f. því, it is easy for God to do, 656 B. 9; varð honum lítið f. því, it was a small matter for him, he did it easily, Grett. III; mér er minna f. því, it is easier for me, Am. 60; þykkja mikit f. e-u, to be much grieved for a thing, do it unwillingly, Nj. 77; Icel. also say, þykja fyrir (ellipt.), to feel hurt, be displeased:—ellipt., er þeim lítið fyrir at villa járnburð þenna, it is a small matter for them to spoil this ordeal, Ó. H. 140; sem sér muni lítið f. at veiða Gunnar, Nj. 113; fast mun f. vera, it will be fast-fixed before (one), hard to move, Ld. 154; Ásgrími þótti þungt f., A. thought that things looked sad (heavy), Nj. 185; hann var lengi f., he was long about it, Fms. x. 205; hann var lengi f. ok kvað eigi nei við, he was cross and said not downright no, Þorf. Karl. 388.
    IV. in a causal sense, for, because of, Lat. per, pro; sofa ek né mákat fugls jarmi fyrir, I cannot sleep for the shrill cry of birds, Edda 16 (in a verse); hon undi sér hvergi f. verkjum, she had no rest for pains, Bjarn. 69; fyrir gráti, tárum, = Lat. prae lacrymis; fyrir harmi, for sorrow; f. hlátri, for laughter, as in Engl.; þeir æddust f. einni konu, they went mad for the sake of one woman, Sól. 11; ílla fært f. ísum, scarce passable for ice, Fms. xi. 360; hætt var at sitja útar f. Miðgarðs-ormi, Edda 35; hann var lítt gengr f. sárinu, he could hardly walk for the wound, Fbr. 178; fyrir hræðslu, for fear, Hbl. 26; heptisk vegrinn f. þeim meinvættum sem …, Fs. 4; gáðu þeir eigi f. veiðum at fá heyjanna, because of fishing they took no care to make hay, Landn. 30; fyrir riki konungs, for the king’s power, Eg. 67, 117; fyrir ofríki manna, Grág. i. 68; fyrir hví, for why? Eluc. 4; fyrir hví þeir væri þar, Eg. 375; fyrir því, at …, for that, because, Edda 35, Fms. i. 22, vii. 330, Ld. 104; en fyrir því nú at, now since, Skálda 171; nú fyrir því at, id., 169: the phrase, fyrir sökum, for the sake of, because of, passim; vide sök.
    V. by, by the force of; öxlin gékk ór liði fyrir högginu, the shoulder was disjointed by the force of the stroke, Háv. 52.
    2. denoting contest; falla f. e-m, to fall before one, i. e. fighting against one, Fms. i. 7, iv. 9, x. 196; verða halloki f. e-m, to be overcome in fighting one, Ld. 146; látask f. e-m, to perish by one, Eb. 34; hafa bana f. e-m, to be slain by one, Nj. 43; þeir kváðu fá fúnað hafa f. honum, 263; mæddisk hann f. þeim, he lost his breath in fighting them, Eg. 192; láta ríki f. e-m, to lose the kingdom before another, i. e. so that the latter gains it, 264; láta lausar eignir mínar f. þér, 505; láta hlut sinn f. e-m, Fs. 47; standask f. e-m, to stand one’s ground before one, Edda (pref.); hugðisk hann falla mundu f. sjóninni einni saman, that he would sink before his glance, 28, Hým. 12; halda hlut f. e-m, Ld. 54; halda frið ok frelsi f. várum óvinum, Fms. viii. 219; fara mun ek sem ek hefi áðr ætlað f. þínum draum ( thy dream notwithstanding), Ld. 216; þér farit hvárt er þér vilit f. mér, you go wherever you like for me, so far as I am concerted, Fær. 37; halda vöku f. sér, to keep oneself awake, Fms. i. 216.
    β. with verbs, flýja, hlaupa, renna, stökkva f. e-m, to fly, leap, run before one, i. e. to be pursued, Bs. i. 774, Grág. ii. 359; at hann rynni f. þrælum hans, Ld. 64; fyrir þessum úfriði stökk Þangbrandr til Noregs, 180; skyldi hann ganga ór á f. Hofsmönnum, Landn. 178; ganga f. e-u, to give way before, yield to a thing, Fms. i. 305, x. 292; vægja f. e-m, to yield to one, give way, Eg. 21, 187, Nj. 57, Ld. 234.
    VI. against; verja land f. e-m, Eg. 32; verja landit f. Dönum ok öðrum víkingum, Fms. i. 23; til landvarnar f. víkingum, Eg. 260; landvarnar-maðr f. Norðmönnum, Fms. vi. 295; gæta brúarinnar f. bergrisum, Edda 17; gæt þín vel f. konungi ok hans mönnum, guard thee well against the king and his men, Eg. 113; góð aðstoð f. tröllum ok dvergum, Bárð. 163; beiða Baldri griða f. allskonar háska, Edda 36; auðskæðr f. höggum, Eg. 770.
    VII. in the sense of being driven before; fyrir straumi, veðri, vindi, before the stream, wind, weather (forstreymis, forvindis), Grág. ii. 384, Fms. vii. 262; halda f. veðri, to stand before the wind, Róm. 211.
    2. rýrt mun verða f. honum smá-mennit, he will have an easy game with the small people, Nj. 94: ellipt., hafði sá bana er f. varð, 8; sprakk f., 16, 91.
    VIII. fyrir sér, of oneself, esp. of physical power; mikill f. sér, strong, powerful; lítill f. sér, weak, feeble, Nj. 20, Ísl. ii. 368, Eg. 192; þér munuð kalla mik lítinn mann f. mér, Edda 33; minnstr f. sér, smallest, weakest, Eg. 123; gildr maðr f. sér, Ísl. ii. 322, Fms. ii. 145; herðimaðr mikiil f. sér, a hardy man, Nj. 270; hvat ert þú f. þér, what kind of fellow art thou? Clem. 33; vera einn f. sér, to be a strange fellow, Grett. 79 new Ed.; Icel. also say, göra mikið (lítið) f. sér, to make oneself big ( little).
    β. sjóða e-t f. sér, to hesitate, saunter, Nj. 154; mæla f. munni, to talk between one’s teeth, to mutter, Orkn. 248, Nj. 249.
    IX. denoting manner or quality; hvítr f. hærum, white with hoary hairs, Fms. vi. 95, Fas. ii. 540; gráir fyrir járnum, grey with steel, of a host in armour, Mag. 5; hjölt hvít f. silfri, a hilt white with silver = richly silvered, Eb. 226.
    X. as adverb or ellipt.,
    1. ahead, in front, = á undan, Lat. prae, opp. to eptir; þá var eigi hins verra eptir ván, er slíkt fór fyrir, as this came first, preceded, Nj. 34; at einhverr mundi fara heim fyrir, that some one would go home first (to spy), Eg. 580; Egill fór f., E. went in before, id.; at vér ríðim þegar f. í nótt, 283.
    β. first; hann stefndi f. málinu, en hann mælti eptir, one pronounced the words first, but the other repeated after him, Nj. 35; mun ek þar eptir göra sem þér gerit f., I shall do to you according as you do first, 90:—temp., sjau nóttum f., seven nights before, Grág. ii. 217.
    2. to the fore, at hand, present; þar var fyrir fjöldi boðsmanna, a host of guests was already to the fore, i. e. before the bride and bridegroom came, Nj. 11; úvíst er at vita hvar úvinir sitja á fleti fyrir, Hm. 1; skal þá lögmaðr þar f. vera, he shall be there present, Js. 3; heima í túni fyrir, Fær. 50; þar vóru fyrir Hildiríðar-synir, Eg. 98; var honum allt kunnigt fyrir, he knew all about the localities, 583; þeim ómögum, sem f. eru, who are there already, i. e. in his charge, Grág. i. 286: of things, föng þau er f. vóru, stores that were to the fore, at hand, Eg. 134.
    3. fore, opp. to ‘back,’ of clothes; slæður settar f. allt gullknöppum, Eg. 516; bak ok fyrir, back and front, = bak ok brjóst, Mar.
    XI. in the phrase, e-m verðr e-t fyrir, a thing is before one, i. e. one takes that and that step, acts so and so in an emergency; nú verðr öðrum þeirra þat f., at hann kveðr, now if the other part alleges, that …, Grág. i. 362; Kolbeini varð ekki f., K. had no resource, i. e. lost his head, Sturl. iii. 285:—the phrase, e-t mælisk vel (ílla) fyrir, a thing is well ( ill) reported of; víg Gunnars spurðisk ok mæltisk ílla fyrir um allar sveitir, Nj. 117, Sturl. ii. 151; mun þat vel f. mælask, people will like it well, Nj. 29, Þórð. 55 new Ed.; ílla mun þat f. mælask at ganga á sættir við frændr sína, Ld. 238; ok er lokit var, mæltisk kvæðit vel f., the people praised the poem, Fms. vii. 113.
    XII. in special senses, either as prep. or adv. (vide A. V. above); segja leið f. skipi, to pilot a ship, Eg. 359; segja f. skipi, to say a prayer for a new ship or for any ship going to sea, Bs. i. 774, Fms. x. 480; mæla f. e-u, to dictate, Grág. ii. 266; mæla f. minni, to bring out a toast, vide minni; mæla f. sætt, i. 90; skipa, koma e-u f., to arrange, put right; ætla f. e-u, to make allowance for; trúa e-m f. e-u, to entrust one with; það fer mikið f. e-u (impers.), it is of great compass, bulky; hafa f. e-u, to have trouble with a thing; leita f. sér, to enquire; biðjask f., to say one’s prayers, vide biðja; mæla fyrir, segja f., etc., to order, Nj. 103, Js. 3: of a spell or solemn speaking, hann mælti svá f., at …, Landn. 34; spyrjask f., to enquire, Hkr. ii. 333; búask f., to prepare, make arrangement, Landn. 35, Sks. 551; skipask f., to draw up, Nj. 197; leggjask f., to lie down in despair, Bs. i. 194; spá fyrir, to ‘spae’ before, foretell; þeir menn er spá f. úorðna hluti, Fms. i. 96; segja f., to foretell, 76, Bb. 332; Njáll hefir ok sagt f. um æfi hans, Nj. 102; vita e-t f., to ‘wit’ beforehand, know the future, 98; sjá e-t f., to foresee, 162; ef þat er ætlat f., fore-ordained, id.
    WITH ACC., mostly with the notion of movement.
    A. LOCAL:
    I. before, in front of; fyrir dyrrin, Nj. 198; láta síga brýnn f. brár, Hkv. Hjörv. 19; halda f. augu sér, to hold (one’s hands) before one’s eyes, Nj. 132; leggja sverði fyrir brjóst e-m, to thrust a sword into his breast, 162, Fs. 39.
    2. before one, before a court; stefna e-m f. dómstól, Fms. xi. 444; ganga, koma f. e-n, to go, come before one, Fms. i. 15, Eg. 426, Nj. 6, 129, passim; fyrir augu e-s, before one’s eyes, Stj. 611.
    3. before, so as to shield; hann kom skildinum f. sik, he put the shield before him, Nj. 97, 115; halda skildi f. e-n, a duelling term, since the seconder had to hold one’s shield, Ísl. ii. 257.
    4. joined to adverbs such as fram, aptr, út, inn, ofan, niðr, austr, vestr, suðr, norðr, all denoting direction; fram f., forward; aptr f., backward, etc.; hann reiddi öxina fram f. sik, a stroke forward with the axe, Fms. vii. 91; hann hljóp eigi skemra aptr en fram fyrir sik, Nj. 29; þótti honum hann skjóta brandinum austr til fjallanna f. sik, 195; komask út f. dyrr, to go outside the door, Eg. 206:—draga ofan f. brekku, to drag over the hill, Ld. 220; hrinda f. mel ofan, to thrust one over the gravel bank, Eg. 748; hlaupa f. björg, to leap over a precipice, Eb. 62, Landn. 36; elta e-n f. björg, Grág. ii. 34; hlaupa (kasta) f. borð, to leap ( throw) overboard, Fms. i. 178, Hkr. iii. 391, Ld. 226; síga ( to be hauled) niðr f. borgar-vegg, 656 C. 13, Fms. ix. 3; hlaupa niðr f. stafn, Eg. 142; niðr f. skaflinn, Dropl. 25; fyrir brekku, Orkn. 450, Glúm. 395 (in a verse).
    II. in one’s way, crossing one’s way; þeir stefndu f. þá, Fms. ix. 475; ríða á leið f. þá, to ride in their way, so as to meet them, Boll. 348; hlaupa ofan f. þá, Nj. 153; vóru allt komin f. hann bréf, letters were come before him, in his way, Fms. vii. 207; þeir felldu brota f. hann, viz. they felled trees before him, so as to stop him, viii. 60, ix. 357; leggja bann f. skip, to lay an embargo on a ship, Ld. 166.
    III. round, off a point; fyrir nesit, Nj. 44; út f. Holm, out past the Holm, Fms. vii. 356: esp. as a naut. term, off a point on the shore, sigla f. England, Norðyrnbraland, Þrasnes, Spán, to sail by the coast of, stand off England, Northumberland, … Spain, Orkn. 338, 340, 342, 354; fyrir Yrjar, Fms. vii. (in a verse); fyrir Siggju, Aumar, Lista, Edda 91 (in a verse); er hann kom f. Elfina, when be came off the Gotha, Eg. 80; leggja land f. skut, to lay the land clear of the stern, i. e. to pass it, Edda l. c.; göra frið f. land sitt, to pacify the land from one end to another, Ld. 28; fyrir uppsprettu árinnar, to come to ( round) the sources of the river, Fms. iii. 183; fyrir garðs-enda, Grág. ii. 263; girða f. nes, to make a wall across the ness, block it up, cp. Lat. praesepire, praemunire, etc., Grág. ii. 263; so also binda f. op, poka, Lat. praeligare, praestringere; hlaða f. gat, holu, to stop a hole, opening; greri f. stúfinn, the stump (of the arm or leg) was healed, closed, Nj. 275; skjóta slagbrandi f. dyrr, to shoot a bolt before the door, to bar it, Dropl. 29; láta loku (lás) f. hurð, to lock a door, Gísl. 28; setja innsigli f. bréf, to set a seal to a letter, Dipl. i. 3: ellipt., setr hón þar lás fyrir, Ld. 42, Bs. i. 512.
    2. along, all along; f. endilanga Danmörk, f. endilangan Noreg, all along Denmark, Norway, from one end to the other, Fms. iv. 319, xi. 91, Grett. 97:—öx álnar f. munn, an axe with an ell-long edge, Ld. 276; draga ör f. ödd, to draw the arrow past the point, an archer’s term, Fms. ii. 321.
    IV. with verbs, fyrir ván komit, one is come past hope, all hope is gone, Sturl. i. 44, Hrafn. 13, Fms. ii. 131; taka f. munn e-m, to stop one’s mouth; taka f. háls, kverkar, e-m, to seize one by the throat, etc.; taka mál f. munn e-m, ‘verba alicujus praeripere,’ to take the word out of one’s mouth, xi. 12; taka f. hendr e-m, to seize one’s hands, stop one in doing a thing, Eb. 124; mod., taka fram f. hendrnar á e-m.
    B. TEMP.: fyrir dag, before day, Eg. 80; f. miðjan dag, Ld. 14; f. sól, before sunrise, 268; f. sólar-lag, before sunset; f. miðjan aptan, Nj. 192; f. náttmál, 197; f. óttu, Sighvat; f. þinglausnir, Ölk. 37; f. Jól, Nj. 269; f. fardaga, Grág. ii. 341; viku f. sumar, 244; f. mitt sumar, Nj. 138; litlu f. vetr, Eg. 159; f. vetrnætr, Grág. ii. 217; f. e-s minni, before one’s memory, Íb. 16.
    C. METAPH.:
    I. above, before; hann hafdi mest fyrir aðra konunga hraustleikinn, Fms. x. 372.
    II. for, on behalf of; vil ek bjóða at fara f. þik, I will go for thee, in thy stead, Nj. 77; ganga í skuld f. e-n, Grág. i. 283; Egill drakk … ok svá f. Ölvi, Eg. 210; kaupa e-t f. e-n, Nj. 157; gjalda gjöld f. e-n, Grág. i. 173; verja, sækja, sakir f. e-n, Eg. 504; hvárr f. sik, each for oneself, Dipl. v. 26; sættisk á öll mál f. Björn, Nj. 266; tók sættir f. Björn, Eg. 168; svara f. e-t, Fms. xi. 444; hafa til varnir f. sik, láta lýrit, lög-vörn koma f.; færa vörn f. sik, etc.; verja, sækja sakir f. sik, and many similar law phrases, Grág. passim; biðja konu f. e-n, to woo a lady for another, Fms. x. 44; fyrir mik, on my behalf, for my part, Gs. 16; lögvörn f. mál, a lawful defence for a case, Nj. 111; hafa til varnar f. sök, to defend a case, Grág. i. 61; halda skiladómi f. e-t, Dipl. iv. 8; festa lög f. e-t, vide festa.
    III. in a distributive sense; penning f. mann, a penny per man, K. Þ. K. 88; fyrir nef hvert, per nose = per head, Lv. 89, Fms. i. 153, Ó. H. 141; hve f. marga menn, for how many men, Grág. i. 296; fyrir hverja stiku, for each yard, 497.
    IV. for, for the benefit of; brjóta brauð f. hungraða, Hom. 75; þeir skáru f. þá melinn, they cut the straw for them (the horses), Nj. 265; leggja kostnað f. e-n, to defray one’s costs, Grág. i. 341.
    V. for, instead of; hann setti sik f. Guð, Edda (pref.); hafa e-n f. Guð (Lat. pro Deo), Stj. 73, Barl. 131; geta, fá, kveðja mann f. sik, to get a man as one’s delegate or substitute, Grág. i. 48 passim; þeir höfðu vargstakka f. brynjur, Fs. 17; manna-höfuð vóru f. kljána, Nj. 275; gagl f. gás ok grís f. gamalt svín, Ó. H. 86; rif stór f. hlunna, Háv. 48; buðkr er f. húslker er hafðr, Vm. 171; auga f. auga, tönn f. tönn, Exod. xxi. 24; skell f. skillinga, Þkv. 32.
    VI. because of, for; vilja Gunnar dauðan fyrir höggit, Nj. 92, Fms. v. 162; eigi f. sakleysi, not without ground, i. 302; fyrir hvat (why, for what) stefndi Gunnarr þeim til úhelgi? Nj. 101; ok urðu f. þat sekir, Landn. 323; hafa ámæli f. e-t, Nj. 65, passim.
    2. in a good sense, for one’s sake, for one; fyrir þín orð, for thy words, intercession, Ísl. ii. 217; vil ek göra f. þín orð, Ld. 158, Nj. 88; fyrir sína vinsæld, by his popularity, Fms. i. 259: the phrase, fyrir e-s sök, for one’s sake, vide sök: in swearing, a Latinism, fyrir trú mína, by my faith! (so in Old Engl. ‘fore God), Karl. 241; fyrir þitt líf, Stj. 514; ek særi þik f. alla krapta Krists ok manndóm þinn, Nj. 176. VII. for, at, denoting value, price; fyrir þrjár merkr, for three marks, Eg. 714; er sik leysti út f. þrjú hundruð marka, Fms. ix. 421; ganga f. hundrað, to pass or go for a hundred, D. I. i. 316:—also of the thing bought, þú skalt reiða f. hana þrjár merkr, thou shall pay for her three marks, Ld. 30; fyrir þik skulu koma mannhefndir, Nj. 57; bætr f. víg, Ísl. ii. 274; bætr f. mann, Eg. 259, passim; fyrir áverka Þorgeirs kom legorðs-sökin, Nj. 101:—so in the phrase, fyrir hvern mun, by all means, at any cost; fyrir öngan mun, by no means, Fms. i. 9, 157, Gþl. 531:—hafði hverr þeirra mann f. sik, eða tvá …, each slew a man or more for himself, i. e. they sold their lives dearly, Ó. H. 217.
    2. ellipt., í staðinn f., instead of, Grág. i. 61; hér vil ek bjóða f. góð boð, Nj. 77; taka umbun f., Fms. vii. 161; svara slíku f. sem …, Boll. 350; þér skulut öngu f. týna nema lífinu, you shall lose nothing less than your head, Nj. 7.
    VIII. by means of, by, through; fyrir þat sama orð, Stj.; fyrir sína náttúru, Fms. v. 162; fyrir messu-serkinn, iii. 168; fyrir þinn krapt ok frelsis-hönd, Pass. 19. 12; svikin f. orminn, by the serpent, Al. 63,—this use of fyrir seems to be a Latinism, but is very freq. in eccl. writings, esp. after the Reformation, N. T., Pass., Vídal.; fyrir munn Davíðs, through the mouth of David, etc.:—in good old historical writings such instances are few; þeir hlutuðu f. kast ( by dice), Sturl. ii. 159.
    IX. in spite of, against; fyrir vilja sinn, N. G. L. i. 151; fyrir vitorð eðr vilja e-s, against one’s will or knowledge, Grág. ii. 348; kvángask (giptask) f. ráð e-s, i. 177, 178, Þiðr. 190; nú fara menn f. bann ( in spite of an embargo) landa á milli, Gþl. 517; hann gaf henni líf f. framkvæmd farar, i. e. although she had not fulfilled her journey ( her vow), Fms. v. 223; fyrir várt lof, vi. 220; fyrir allt þat, in spite of all that, Grett. 80 new Ed.; fyrir ráð fram, heedlessly; fyrir lög fram, vide fram.
    X. denoting capacity, in the same sense as ‘at,’ C. II, p. 27, col. 1; scarcely found in old writers (who use ‘at’), but freq. in mod. usage, thus, eigi e-n f. vin, to have one for a friend, in old writers ‘at vin;’ hafa e-n f. fífl, fól, to make sport of one.
    2. in old writers some phrases come near to this, e. g. vita f. vist, to know for certain, Dipl. i. 3; vita f. full sannindi, id., ii. 16; hafa f. satt, to take for sooth, believe, Nj. 135; koma f. eitt, to come ( turn) all to one, Lv. 11, Nj. 91, Fms. i. 208; koma f. ekki, to come to naught, be of no avail, Ísl. ii. 215; fyrir hitt mun ganga, it will turn the other way, Nj. 93; fyrir hann er einskis örvænt orðs né verks, from him everything may be expected, Ísl. ii. 326; hafa e-s víti f. varnað, to have another’s faults for warning, Sól. 19.
    XI. joined with adverbs ending in -an, fyrir austan, vestan, sunnan, norðan, útan, innan, framan, handan, ofan, neðan, either with a following acc. denoting. direction, thus, fyrir austan, sunnan … fjall, east, south of the fell, i. e. on the eastern, southern side; fyrir neðan brú, below the bridge; fyrir útan fjall = Lat. ultra; fyrir innan fjall = Lat. infra; fyrir handan á, beyond the river; fyrir innan garð, inside the yard; fyrir ofan garð, above, beyond the yard, etc.; vide these adverbs:—used adverb., fyrir sunnan, in the south; fyrir vestan, in the west; fyrir norðan, in the north; fyrir austan, in the east,—current phrases in Icel. to mark the quarters of the country, cp. the ditty in Esp. Árb. year 1530; but not freq. in old writers, who simply say, norðr, suðr …, cp. Kristni S. ch. 1: absol. and adverb., fyrir ofan, uppermost; fyrir handan, on the other side:—fyrir útan e-t, except, save, Anal. 98, Vkv. 8; fyrir fram, vide fram.
    ☞ For- and fyrir- as prefixes, vide pp. 163–167 and below:
    I. fore-, for-, meaning before, above, in the widest sense, local, temp., and metaph. furthering or the like, for-dyri, for-nes, for-ellri, for-beini, etc.
    β. before, down, for-brekkis, -bergis, -streymis, -vindis, -viðris, etc.
    2. in an intens. sense = before others, very, but not freq.; for-dyld, -góðr, -hagr, -hraustr, -kostuligr, -kuðr, -lítill, -ljótr, -prís, -ríkr, -snjallr.
    II. (cp. fyrir, acc., C. IX), in a neg. or priv. sense; a few words occur even in the earliest poems, laws, and writers, e. g. for-að, -átta, -dæða, -nám, -næmi, -sending, -sköp, -verk, -veðja, -viða, -vitni, -ynja, -yrtir; those words at least seem to be original and vernacular: at a later time more words of the same kind crept in:
    1. as early as writers of the 13th and 14th centuries, e. g. for-boð, -bænir, -djarfa, -dæma (fyrir-dæma), -taka (fyrir-taka), -þóttr; fyrir-bjóða, -fara, -göra, -koma, -kunna, -líta, -muna, -mæla, -vega, -verða.
    2. introduced in some words at the time of the Reformation through Luther’s Bible and German hymns, and still later in many more through Danish, e. g. for-brjóta, -drífa, -láta, -líkast, -merkja, -nema, -sorga, -sóma, -standa, -svara, -þénusta, and several others; many of these, however, are not truly naturalised, being chiefly used in eccl. writings:—it is curious that if the pronoun be placed after the verb (which is the vernacular use in Icel.) the sense is in many cases reversed; thus, fyrir-koma, to destroy, but koma e-u fyrir can only mean to arrange; so also fyrir-mæla, to curse, and mæla fyrir, to speak for; for-bænir, but biðja fyrir e-m, etc.; in the latter case the sense is good and positive, in the former bad and negative; this seems to prove clearly that these compds are due to foreign influence.

    Íslensk-ensk orðabók > FYRIR

  • 13 Schuld

    1. schuld [ʃʊlt] adj
    [an etw dat] \Schuld sein to be to blame [for sth];
    jd ist \Schuld, dass/ wenn etw geschieht sb is to blame [or it is sb's fault] that/when sth happens
    2. Schuld <-> [ʃʊlt] f
    1) ( Verschulden) fault no pl, blame no pl;
    die \Schuld [an etw dat] the blame [for sth];
    beide trifft die \Schuld am Scheitern der Ehe both carry the blame for the break-up of the marriage;
    jdm/einer S. [die] \Schuld [an etw dat] geben to blame sb/sth [for sth], to put the blame [for sth] on sb/a thing, to blame sb/sth [for sth];
    \Schuld [an etw dat] haben to be [the one] to blame [for sth];
    jdm die \Schuld [an etw dat] zuschieben to blame sb [for sth];
    jdm/einer S. die \Schuld [daran] geben, dass... to blame sb/a thing, that...;
    es ist jds \Schuld, dass/ wenn etw geschieht it is sb's fault that/when sth happens;
    \Schuld auf sich akk laden ( geh) to burden oneself with guilt;
    die \Schuld [für etw akk] liegt bei jdm sb is to blame [for sth];
    die \Schuld [an etw dat] auf sich akk nehmen to take [or accept] the blame [for sth];
    jdn trifft keine \Schuld [an etw dat] sb is not to blame [for sth]
    \Schuld und Sühne guilt and atonement;
    durch jds \Schuld due to sb's fault;
    nur durch deine \Schuld habe ich den Zug verpasst it's your fault that I missed the train;
    durch wessen \Schuld das passiert ist, lässt sich schwer sagen it's difficult to say whose fault it was;
    in jds dat \Schuld stehen ( geh) to be indebted to sb
    3. Schuld <-, -en> [ʃʊlt] f
    meist pl fin ( Zahlungsverpflichtung) debt, indebtedness;
    \Schulden haben to have debts, to be in debt;
    \Schulden machen to build up debts, to go into debt
    WENDUNGEN:
    mehr \Schulden als Haare auf dem Kopf haben ( fam) to be up to one's ears in debt ( fam)

    Deutsch-Englisch Wörterbuch für Studenten > Schuld

  • 14 schuld

    1. schuld [ʃʊlt] adj
    [an etw dat] \schuld sein to be to blame [for sth];
    jd ist \schuld, dass/ wenn etw geschieht sb is to blame [or it is sb's fault] that/when sth happens
    2. Schuld <-> [ʃʊlt] f
    1) ( Verschulden) fault no pl, blame no pl;
    die \schuld [an etw dat] the blame [for sth];
    beide trifft die \schuld am Scheitern der Ehe both carry the blame for the break-up of the marriage;
    jdm/einer S. [die] \schuld [an etw dat] geben to blame sb/sth [for sth], to put the blame [for sth] on sb/a thing, to blame sb/sth [for sth];
    \schuld [an etw dat] haben to be [the one] to blame [for sth];
    jdm die \schuld [an etw dat] zuschieben to blame sb [for sth];
    jdm/einer S. die \schuld [daran] geben, dass... to blame sb/a thing, that...;
    es ist jds \schuld, dass/ wenn etw geschieht it is sb's fault that/when sth happens;
    \schuld auf sich akk laden ( geh) to burden oneself with guilt;
    die \schuld [für etw akk] liegt bei jdm sb is to blame [for sth];
    die \schuld [an etw dat] auf sich akk nehmen to take [or accept] the blame [for sth];
    jdn trifft keine \schuld [an etw dat] sb is not to blame [for sth]
    \schuld und Sühne guilt and atonement;
    durch jds \schuld due to sb's fault;
    nur durch deine \schuld habe ich den Zug verpasst it's your fault that I missed the train;
    durch wessen \schuld das passiert ist, lässt sich schwer sagen it's difficult to say whose fault it was;
    in jds dat \schuld stehen ( geh) to be indebted to sb
    3. Schuld <-, -en> [ʃʊlt] f
    meist pl fin ( Zahlungsverpflichtung) debt, indebtedness;
    \schulden haben to have debts, to be in debt;
    \schulden machen to build up debts, to go into debt
    WENDUNGEN:
    mehr \schulden als Haare auf dem Kopf haben ( fam) to be up to one's ears in debt ( fam)

    Deutsch-Englisch Wörterbuch für Studenten > schuld

  • 15 LIGGJA

    * * *
    (ligg; lá, lágum; leginn), v.
    1) to lie (ör liggr þar úti á vegginum);
    liggja sjúkr, to lie sick (hann liggr sjúkr heima);
    þeir lágu í sárum, they lay ill of their wounds;
    2) to lie buried (hér liggr skáld);
    3) to lie at anchor (hann lagði til hafnar ok lá þþþþþþar um hríð);
    liggja veðrfastr, to lie weather-bound;
    4) to lie, be situated, of a place (þorp ok borgir, er lágu við ríki hans);
    5) to lie, go, lead, of a road (liggr gata til bœjarins);
    6) to be covered with ice, ice-bound (vetrar-ríki var á mikit ok lágu firðir allir);
    7) to lie with, have sexual intercourse with, = liggja hjá konu;
    8) with preps. and advs.:
    liggja á e-m, to lie heavy on, weigh upon, oppress (liggja á mér hugir stórra manna);
    liggja á hálsi e-m, to hang on one’s neck, blame one;
    liggja á e-m, to be fated to one (þat lá á konungi, at hann skyldi eigi lifa um tíu vetr);
    liggja á e-u, to attend, be connected with (á þessum ráðum liggja stórmeinbugir);
    to be urgent, of importance, pressing (A. kvað honum eigi á liggja þat at vita);
    liggr honum ekki á, it does not matter to him;
    liggja á úknyttum, to pursue wicked courses;
    liggja eptir, to be left undone (skal ekki eptir liggja þat, sem vér megum þeim veita);
    liggja fyrir e-m, to lie in wait for;
    liggja fyrir, to be in store for, or open to, one;
    þœtti mér þat ráð fyrir liggja, at þú sendir menn, that the best thing would be to send men;
    liggja hjá e-rri, to lie with (lá ek hjá dóttur þinni);
    liggja í e-u, to stick or sink in (lágu hestarnir á kafi í snjónum);
    liggja í, to stick fast in mire or bog (liggr í hestrinn undir þeim);
    liggja í hernaði, víkingu, to be engaged in warfare;
    liggja niðri, to lie untold (nú skal þat eigi niðri liggja, er honum er þó mest vegsemd í);
    liggja saman, to be adjacent (lágu saman skógar þeirra Lopts);
    liggja til e-s, to belong to (naut ok sauðir, lá þat til Atleyjar);
    bœtr liggja til alls, there is atonement for every case;
    to be due or proper (þótti þat til liggja at taka af honum tignina);
    liggja til byrjar, to lie by for a fair wind;
    liggja til hafs, to lie ready for sea (lá biskup til hafs sex vikur);
    liggja um e-n, to lie in wait for;
    liggja um e-t, to be bent upon (hann liggr um þat nótt ok dag at veita yðr líflát);
    liggja undir e-n or e-m, to be subject to, belong to (þessi lönd liggja undir Danakonung);
    hlutr e-s liggr undir, one is worsted;
    liggja úti, to lie out, not in a house (sumir lágu úti á fjöllum með bú sín);
    liggja við, to lie at stake (líf mitt liggr við);
    þá muntu bezt gefast, er mest liggr við, when the need is greatest;
    e-m liggr við e-u, one is on the verge of;
    mörgum lá við bana, many lay at death’s door;
    lá við sjálft, at, ti was just on the point of.
    * * *
    pres. ligg, pl. liggja; pret. lá, 2nd pers. látt, mod. lást; subj. lægi; imperat. ligg and liggðú; part. leginn: [Ulf. ligan = κεισθαι; A. S. licgan; Chauc. to ligge; North. E. and Scot. to lig; Engl. to lie; Germ. liegen; Dan. ligge]:—to lie; ör liggr þar úti á vegginum, Nj. 115, Fas. i. 284; þeir vógu at honum liggjanda ok úvörum, 332; hann liggr á hauginum, Fb. i. 215; lá hann inni meðan þeir börðusk, Nj. 85; legsk hann niðr í runna nokkura ok liggr þar um stund, 132; Rafn lá í bekk, Sturl. i. 140; sveinar tveir er lengi höfðu úti legit á fjöllum, to lie out in the cold, Fms. ii. 98; sumir lágu úti á fjöllum með bú sín, lay out on the fells with their cattle, Sturl. iii. 75: of robbers, cp. úti-legu-maðr, an ‘outlying-man,’ outlaw; l. úti á fjöllum, Ld. 250: of freebooters, víkingar tveir, ok lágu úti bæði vetr ok sumar, Grett. 83; l. í hernaði, víkingu, to be out on a raid, Fs. 120, Eg. 1, Fms. xi. 44:—to lie, rest, þú skalt liggja í lopti hjá mér í nótt, Nj. 6; lágu þau þar tvau ein í loptinu, 7; þú skalt ríða um nætr en liggja ( but lie abed) um daga, 34; Gunnarr lá mjök langa hríð, 94; þeir lágu úti um nóttina, lay out by night, Fms. ix. 364: the phrase, liggja á gólfi, to lie on the floor, to lie in labour, Fb. ii. 263: of carnal intercourse, to lie with, hefir Guðrún dóttir mín legit hjá þér, Nj. 94; lá ek hjá dóttur þinni, 130: liggja með e-m, id., Grág. i. 128; hón hefir legit sekt í garð konungs, N. G. L. i. 358: with acc., liggja konu, stuprare, Gþl. 203, N. G. L. i. 20; at þú hafir legit dóttur Ísólfs, Lv. 78: of animals (rare), en veðrarnir ok bukkarnir lágu þær, Stj. 178:—to lie sick, hann liggr sjúkr heima at búð …, lá hann sjúkr um allt þingit, Nj. 80; Þórólfr ok Bárðr lágu í sárum, lay sick of their wounds, Eg. 34; Helga tók þá ok þyngd ok lá þó eigi, H. lay sick, but not bedridden, Ísl. ii. 274; ef griðmaðr liggr af verkum sínum, lies sick from his work, Grág. i. 154; ef hann liggr í helsótt, 201:—to lie, be buried, Björn liggr í Farmanns-haugi, Fms. i. 12; hér liggr skald, Fb. i. 215 (in a verse):—to lie at anchor, Bs. i. 713; þar lagði hann til hafnar ok lá þar um hríð, Fms. i. 145; lágu langskip konungs með endilöngum bryggjum, ix. 478; þeir lágu þar nokkura hríð undir nesi einu, Nj. 43; hann lá í Gautelfi austr, 122; þar lá fyrir í höfninni knörr einn mikill, Eg. 79; en er hann kom fyrir Elfina þá lágu þeir þar ok biðu nætr, 80; Haraldr konungr lá liði sínu út fyrir Hreinsléttu, Fms. i. 12; liggja til byrjar, to lie by for a fair wind, 135; liggja til hafs, id., Bs. i. 66, Bjarn. 4, Gísl. 7, Landn. 223: l. veðr-fastr, to lie weather-bound:—lágu hvelpar í hundunum, they were big with whelps, Fms. xi. 10: l. í kafi, to sink deep; þá liggr í hestrinn undir þeim, sank in a quagmire, Fs. 65; Gregorius lá í ísinum, Fms. vii. 273; also, lágu hestarnir á (í) kafi, Eg. 546.
    II. to be covered with ice, ice-bound (cp. leggja); vötnin lágu öll, Fbr. 13; til Vigra-fjarðar, ok lá hann allr, Eb. 84 new Ed.; lágu allir firðir, 306.
    III. to lie idle, of capital; enda er heimting til fjárins, hversu lengi sem liggr, Grág. i. 209; enda liggr féit hér alldregi, 220; erfðir liggi sem áðr er skilt um, Gþl. 254; liggja úslegit, to lie unmown, Grág. ii. 284; láta sum orð liggja (to let them lie, leave out) þau er máli eigu at skipta, þat er ljúgvitni, i. 43; l. niðri, to lie down, lie dormant, lie untold, or the like, Fagrsk, 126, Nj. 88, Ó. H. 233, Grett. 192 new Ed.; opt má satt kyrt liggja, truth may often be left alone, a saying: liggja eptir, to be left behind, untold, Fms. viii. 4: spec. usages, liggja lauss fyrir, to lie loose, lie at one’s hand; fylg þú nú virðing þinni er þér liggr laus fyrir, Boll. 360; þótti eigi svá laust fyrir liggja sem þeir hugsuðu, Fms. viii. 357: liggja undir e-m (or e-n), of power, lands, to belong to; jörðu þeirri er legit hefir undir oss langfeðrum, Gþl. 296; þat er mikit ríki, ok liggr undir biskup í Skáni, Fms. xi. 231.
    IV. to take, hold, of a measure; vatns-ker þau er í lágu matskjólur tvennar, Hom. (St.): the phrase, liggja í miklu, litlu rúmi, to take a great, a little space, metaph. to think much, little of a thing, Ld. 210, Al. 152; liggja í léttu rúmi, to care little for: e-m liggja vel (ílla) orð til e-s, to speak well ( ill) of a thing or person, Konr.; honum lágu vel orð til hans, he spoke favourably of him.
    V. to lie, be situated, of a place, road, of direction; slá er lá um þvert skipit, Nj. 125; liggja saman garðar, Gísl. 10; liggr sá steinn þar enn, Eg. 142, Gm. 4, 12; þær (the Scilly Islands) liggja vestr í hafit fra Englandi, Fms. i. 145; at garði þeim sem liggr ofan eptir mýrinni, Dipl. v. 25; er sagt er at liggi sex dægra sigling í norðr frá Bretlandi, Landn. (begin.); en Finnmörk liggr fyrir ofan öll þessi lönd, Eg. 58; Ey liggr í Hitará, Bjarn. 22; eyin liggr við þjóðleið fyrir útan, Ó. H. 116; veiði-stöð sú liggr á Breiða-firði er Bjarneyjar heita, Ld. 38; þar liggr til hafs útver, lies on the sea-side, Ó. H. 149; veginn þann er um skóginn lá, Eg. 578; sem leið liggr, Eb. 306; liggr gata til bæjarins, Gísl. 28; en til góðs vinar liggja gagnvegir, Hm. 33; leiðin liggr fram með hálsinum, Eg. 582; tjaldstaði þá er þeim þóttu beztir, ok hæst lágu, Fms. vi. 135; þangat sem leiðin liggr lægra, Sturl. ii. 247: of the body, lá hátt tanngarðrinn, he had prominent teeth, Nj. 39: of the eyes, rauðlituð augu ok lágu fagrt ok fast, Fms. viii. 447; augu þau er liggja í ljósu líki, Kormak: ofarliga mun liggja ú-jafnaðr í þér, Grett. 135 new Ed.
    B. Metaph. usages, esp. with prepp.; liggja á, to lie heavy on, to weigh upon, and metaph. to oppress; liggja á mér hugir stórra manna, Fb. i. 258, Sks. 276; l. á hálsi e-m, to hang on one’s neck, blame, Fms. xi. 336: of a fine, þar liggr ekki fégjald á, ’tis not finable, K. Þ. K. 164: to be bewitched, lie under a spell, þat lá á konungi, at hann skyldi eigi lifa um tíu vetr, Fms. x. 220 (cp. leggja á e-n and á-lög): to pursue, liggja á úknyttum, to pursue wicked things, 172; liggja á úráði, Karl. 121: to be urgent, of importance, pressing, kvað honum eigi á liggja þat at vita, Grett. 37 new Ed.; eigi þykki mér á því liggja, segir Járnskjöldr, Fb. i. 259; mun þar stórt á liggja, ’tis a grave matter, Nj. 62; nú liggr honum ekki á ( it does not matter for him), þótt hann komi aldri til Íslands, Band. 10: mod., það liggr ekki á, it does not press, is not urgent; mér liggr á, it lies on me, is pressing for me: impers. to feel, be in spirits so and so, liggr vel á e-m, to be in good spirits; liggr ílla á e-m, to be in low spirits, the metaphor being taken from the pressure on the mind: leaving out the prep., lá honum þat ílla, it weighed heavily on hitn, Bs. i. 775:—liggja að, in the phrase, það lá að, that was just what was to be expected! an expression of dislike:—liggja fyrir e-m, to lie before one, of things to be done or to happen, of what is fated, doomed (see for-lög); þætti mér þat ráð fyrir liggja, faðir, at þú sendir menn, the best thing to be done would be to send men, Eg. 167; at þat mundi fyrir liggja at búask til orrostu, 283; en Bera kvað Egil vera víkings-efni, kvað þat mundu fyrir liggja, þegar hann hefði aldr til, 190: liggja fyrir e-m, to lie in one’s way, in ambush (cp. fyrirsát), Edda 148 (pref.), Eg. 240:—liggja um e-t, to lie in wait for, Fms. x. 287; l. um líf e-s, to seek one’s life, Stj. 550, Sks. 722:—liggja til, to be due to, deserved; þótti þat til liggja at taka af honum tignina, Eg. 271: to belong to, naut ok sauðir, lá þat til Atleyjar, 719: to fit to, til sumra meina liggr bruni (as a remedy), 655 xi. 28; bætr liggja til alls, there is atonement for every case, Fas. iii. 522; e-m liggr vel (ílla) orð til e-s, to speak well (or evil) of a person, Sturl. iii. 143:—liggja undir, to lie underneath, be worsted, of wrestling, Bárð. 166; fyrir hverjum liggr hlutr þinn undir, Eb. 156:—liggja við, to lie at slake; deildi … ok hafði einn þat er við lá, Ísl. ii. 215; en þeir köru at hætta til, er féfang lá við svá mikit, Eg. 57; skal þar liggja við mundrinn allr, Nj. 15; liggr þér nökkut við?—Líf mitt liggr við, segir hann, 116; þá muntú bezt gefask, er mest liggr við, when the need is greatest, 179; svá er ok at mikit liggr yðr þá við, 227; en mér liggr hér nú allt við, it is all important to me, 265; þótt ek vita at líf mitt liggi við, 115; lá við sjálft, at …, it was on the point of …, Al. 79: mod., það lá við, að …
    C. Reflex. to lay oneself down, lie down; þá er þat étr ok er fullt liggsk þat ok söfr (of cattle), Best. 58, cp. Gm.
    2. e-m liggsk e-t, to leave behind, forget; svínið lásk mér eptir, Skíða R. 185; legisk hefir mér nokkut í minni venju, ek gáða eigi at taka blezun af biskupi, Bs. i. 781: hence the mod. phrase, mér láðist ( I forgot) and mér hefir láðst, which is a corruption from mér lásk eptir; for lá mér eptir, read lásk mér eptir, I forgot, neglected (?), Skv. 1. 20; láskat þat dægr háski, it did not miss, did not fail, Arnór; láskat, be failed not, Bjarn. (in a verse).

    Íslensk-ensk orðabók > LIGGJA

  • 16 MÆLA

    * * *
    I)
    (-ta, -tr), v.
    1) to speak, with acc. and absol. (Flosi mælti ekki orð á meðan);
    mæla mörgum orðum, to use many words;
    mæla e-n orðum, to address one;
    mæla æðru, to express fear, despondency;
    mæla lög, to speak law, have law on one’s side in pleading;
    mæla málum, to plead a cause;
    mæla mælt mál, to speak what others say;
    2) to stipulate, appoint, settle (var svá mælt, at S. jarl skyldi koma til Dyflinnar);
    mæla mót með sér, to fix an interview;
    mæla sér e-t, to claim for oneself (ef þú vilt þér mæla man);
    3) with preps.:
    mæla aptr, to retract (one’s words);
    mæla á máli, to speak a language (mæla á Írsku);
    mæla eptir e-n, to take up the prosecution in the case of a slain man (þú átt eptir hraustan mann at mæla);
    mæla eptir e-m, to take one’s part;
    mæla fyrir, to order, prescribe (sagði Jófríðr honum, ar barnit er út borit, sem hann hafði fyrir mælt);
    mæla fyrir e-u, to claim;
    allt þat silfr, er hann mælti fyrir, which he had bargained for;
    mæla fyrir griðum, to declare a truce (by using the proper formula);
    mæla vel fyrir e-m, to express a wish for a person’s good fortune (G. gaf sveininum gullsylgju ok mælti vel fyrir honum);
    mæla fyrir minni, to propose a toast;
    mæla í móti e-u, to gainsay, oppose, object to (allir heiðnir menn mæltu í móti);
    mæla til e-s, to speak to one;
    hón mælti til hans djarfliga, she spoke up to him boldly;
    to speak of one (Gunnar hafði aldri illa mælt til Njálssona);
    mæla til e-s, to express a wish for a thing (þeir mæltu til vináttu með sér at skilnaði);
    mæla til friðar, to sue for peace;
    mæla e-t til e-s, to claim, call for as payment (þeir fóru lengi undan ok mæltu til fé mikit at lyktum);
    mæla um e-t, to say about a thing (G. spurði, hvat hann mælti um hrossin);
    to utter, say solemnly (þat læt ek verða um mælt, at);
    mæla e-n undan e-u, to beg one off from (mæla e-n undan dauða);
    mæla við e-n, to speak to (G. mælti við Ögmund: fylg þú þeim til húsa minna);
    mæla við e-u, to gainsay, refuse;
    4) refl., mælast.
    (-da, -dr), v. to measure.
    * * *
    1.
    t, [Ulf. maþlian = λαλειν; A. S. mæðlan, madelian; Germ. melden by way of metathesis; Old Engl. mele; the Dan. mæle as well as the Icel. are contracted forms, cp. nál from nadal]:—to speak, with acc. and absol.; mæli þarft eðr þegi, Hm. 18; mæla staðlausa stafi, id.; hví þegið ér, svá at mæla né meguð, Ls.; margir menn mæltu ílla við Skamkel, Nj. 80; eigi munt þú þat vilja mæla, 85; Gizurr hvíti (Njáll), … mælti, 90, 91, 220, 228; stafnbúar mæltu, at hann skyldi mæla allra hötðingja heilastr, Fms. vii. 290; mæl þú allra drengja heilastr, viii. 97; þat þætti mér mælanda (gerund.), that is a remarkable speech, Fb. ii. 196; mæla mörgum orðum, to use many words, Hm. 104; mæla þessum orðum, to use these words, Hkr. ii. 78; mæla e-n orðum, to address, Vþm. 4; mæla í hug sér, to speak to oneself, 623. 54; mæla máli, to speak a language; hann mælti allstaðar þeirra máli sem hann væri allstaðar þar barnfæddr sem þá kom hann, Bs. i. 80.
    2. special usages; mæla áljót, to speak a libel, Grág. ii. 146; mæla æðru, to express fear, despondency, despair, Nj. 199; mæla tál, hégóma, to tell tales, falsehoods, 258; mæla lög, to speak law, to have the law on one’s side in pleading, Fms. vii. 142; mæla ljóst, to speak out, Nj. 102; mæla í mútur, to speak with reserve (see múta); hafa réttara at mæla, to speak true, have right on one’s side, Fms. iii. 22; mæla lögskil or lögskilum, to speak or perform public duties in court or in the assembly, Nj. 3, Ísl. ii. 255; mæia helgi e-s, to pronounce the inviolability of, Grág. i. 92; mæla nálum, to plead a cause, 2; en er höfðingjar höfðu þar mælt þeim málum sem þar stóðu lög til, Ld. 32; mæla e-s máli, Grág. i. 198; mæla mælt mál, to say what all the world says, Gísl. 11, Stj. 463: mod. to say a plain word, speak plainly; bréf harðlega mælt, worded, Bs. i. 554, Fms. ix. 389.
    II. to stipulate; mæla e-t með sér, to fix, stipulate, appoint: fundusk þeir, sem mælt hafði verit með þeim, Nj. 256; mæla mót með sér, to fix an interview, Eg. 564; mæla sér man, to fix an interview with her, Hm. 97:—mæla sér e-t, to stipulate, bargain for; vér höfum fund várn mæltan ár hvert hér í Gula, N. G. L. i. 4; ek hefka fé mælt mér í dóm þenna ok monka ek mæla, Grág. i. 79; slíkan stað ok máldaga sem þeir áttu sér mæltan, 154; þeir mæltu til fé mikit at lyktum, Nj. 99; mælti hann þat til at eiga dóttur hans, 271; en hón mælti þat til við konung, at hann skyldi vinna allan Noreg, Fms. x. 181; hvat er til mælt, Fs. 92; ek mæli til kaupa við þik, Nj. 3; þeir mæltu til vináttu með sér at skilnaði, Eg. 691; þeir mæla til bardaga með sér um morguninn, Fb. i, 142; hygg þú at því vandliga at þú mæl til hvers-vetna ílla þess er þú beiðir hann, Fms. xi. 58; hús þau er til skaða-bóta eru mælt, for which compensation has been stipulated, Grág. i. 459; mæla til friðar, to sue for peace, Fas. ii. 121 (frið-mælask).
    III. with prepp.; mæla á máli, to speak in a language; mæla á Irsku, Ld. 76:—mæla aptr, to retract, Sturl. i. 46:—mæla eptir e-m, to take one’s part, excuse him, Nj. 26, 53, Fms. vii. 120: to request, demand, ix. 52: but mæla eptir e-n, with acc., to lead the prosecution (eplir-mál) in the case of a slain man, Grág., Nj., Sagas passim:—mæla fyrir, to order, prescribe; sem biskup mælir fyrir, Grág. i. 377; sem Þórðr mælti fyrir, Ld. 44; allt þat silfr er hann mælti fyrir, which he had bargained, Fær. 6; þat bréf er konungr mælti svá fyrir, at …, Fms. ix. 447: to declare, Nj. 15: to cite a formulary, preamble, or the like, mæla fyrir skipi, to say the prayer when a ship first puts to sea; gékk Þorvaldr til siglu ok mælti fyrir skipi eptir sið, Bs. i. 774; thus, mæla fyrir griðum, to declare a truce, by using the proper formulary, Fms. ix. 53, Nj. 106; mæla fyrir minni, to propose a toast, Fms. i. 35:—mæla móti, to gainsay, speak against, Eg. 72, Nj. 129, 158, Fms. vii. 290:—mæla til e-s, see above:—mæla um e-t, to speak about a thing, Hom. 157; konungr varð styggr ok mælti um nokkurum orðum, Eg. 16: to use an expression, utter (in an emphatic sense), of spells or the like, mikit hefir Jökull um mælt, svá at mér er þat eigi þolanda, Fs. 54; læt ek þat um mælt, at þú munt …, Ísl. ii. 197, v. l.; þar mynda ek hafa gefit þér upp eina sök, ef ek hefða eigi svá mikit um mælt, Hrafn. 8; svá fór sem vér gátum at mikil-mannliga mundi verða um mælt af þinni hendi, Fms. xi. 111; læt ek þat verða um mælt (of a spell) at þú verðir at enni ljótustu trollkonu, Fas. ii. 152: cp. mæli eg um og legg eg aá in mod. tales of witches saying their spell:—mæla við e-n, to speak to a person, address, Nj. 3, Eg. 92, passim; mæla við e-u, to gainsay, Edda 39, Fms. vii. 123, Þiðr. 253, Hkr. ii. 198:—compds, á-mæla, to blame; for-mæla, to accuse; hall-mæla, to blame:—impers., mælir svá, it is said, Hom. 155.
    IV. reflex. to speak, express oneself, esp. with prepp.; mælask fyrir, to ejaculate, say one’s say; finnrinn mæltisk innan fyrir, og sagði svá, he spoke from the inner part of the house. Fms. x. 262; hví þú, Gangráðr, mælisk af gólfi fyrir? Vþm. 9; hann biðsk fyrir ok mælisk nú fyrir sem honum þótti vænligast, Fms. xi. 134; Finnr andaðisk ór sótt þeirri ok mæltisk áðr vel fyrir, ii. 164; mælask vel, ílla fyrir, to be well (ill) spoken of, to make a good (bad) impression; görum vit góða hans ferð, hann hefir mikils misst, þat mun vel fyrir mælask, Nj. 29; víg Gunnars spurðisk, ok mæltisk ílla fyrir um allar sveitir, 117; mæltisk kvæðit vel fyrir, Fms. vii. 113; ílla mun þat fyrir mælask, at ganga ásættir við frændr sína, Ld. 238:—mælask undan, to excuse oneself, decline, Fms. ix. 227, Fb. i. 100:—mælask um, to utter, express; eigu vér þvi at vera úkvíðnir ok mælask eigi ílla um, Fms. xi. 389.
    2. recipr., mælask við, to speak to one another, converse; ekki mæltusk þeir fleira þann dag við, Fms. vii. 127; mun hvat við höfum við mælsk, Nj. 111; ok munu vit þess þurfa at muna þat, at vit höfum vel við mælsk, 54; mælask ílla við, to bandy words, N. G. L. i. 333; mælask við einn saman, to talk to oneself ( soliloquize), Stj. 617; Þorvaldr mæltisk mjök einn við á Þinginu, því at engir gengu í berhögg við hann, i. e. Th. had alone the word, for none in the parliament opposed him, Sturl. ii. 61.
    3. impers., e-m mælisk vel, to speak well; skal eigi marka reiðs manns mál, kann vera at okkr mælisk betr annat sinn, Sturl. ii. 178: to make a good speech, sögðu menn at honum mæltisk vel, Nj. 87; at lögbergi var görr mikill rómr, at Merði mæltisk vel ok sköruliga, 230.
    4. part. mæltr (q. v.), spoken.
    2.
    d, [mál], to measure, Clem. 33, Sks. 629, Grág. i. 462, Fms. ii. 230, K. Á. 206, N. G. L. i. 323, passim.

    Íslensk-ensk orðabók > MÆLA

  • 17 nur

    I Adv.
    1. only; (nichts als) nothing but; (bloß) just; (einfach) simply; das hat nur 5 Dollar gekostet it only cost 5 dollars; wir waren nur mehr fünf Dial. there were only five of us left; nur einmal just once; nur sie wusste es etc. only she ( oder she alone) knew etc.; nur sie wusste etc. auch she was the only one to know etc.; nur weil just because; nicht nur, sondern auch not only, but also; es ist nur, dass... it’s just that...; nur gut, dass... it’s a good thing that...; in nur zwei Jahren in just two (short) years, within two (short) years; nur aus Bosheit etc. out of sheer spite etc.; ohne auch nur zu lächeln without so much as a smile; warum hast du ihn gehauen? - nur so umg. I don’t know, because I felt like it; warum fragst du? - nur so umg. I was just wondering
    2. (ausgenommen) except; nur, dass... except (that)..., apart from the fact that...
    3. (irgend): so viel ich nur kann as much as I possibly can; so bald wie nur möglich as soon as you etc. possibly can; es muss so schnell wie nur möglich fertig werden it’s got to be finished in the quickest possible time
    4. auffordernd: nur zu! go on!; umg. what are you waiting for?; nur nicht so schüchtern! go on, don’t be shy!; nur keine Umstände! please don’t go to any trouble!; verstärkt, auch drohend: na, warte nur! you just wait!; verkaufe es nur ja nicht don’t sell it whatever you do, just don’t sell it
    5. dringender Wunsch: wenn er nur käme if only he would come; wenn du nur nicht so viel rauchen würdest if only you wouldn’t smoke so much; wäre ich nur zu Hause geblieben! if only I’d stayed at home
    6. nachdrücklich oder verwundert fragend: wie kam er nur hierher? how on earth did he get here?; was will er damit nur sagen? I wonder what he means ( oder is driving at)?; warum ist sie nur gegangen? what on earth made her go?, why (on earth) did she go?; was habe ich nur getan? what (on earth) have I done?; wer kann es nur gewesen sein? who (on earth) oder whoever can it have been?; wie hat er es nur geschafft? how (on earth) did he manage that?; wo kann sie nur sein? where (on earth) can she be?; was hat sie nur? I wonder what’s up ( oder wrong) with her
    7. Steigerung ausdrückend: das weißt du nur zu gut you know very ( oder perfectly) well; das ist nur zu wahr that’s only too true; er wurde nur noch frecher he just became cheekier; das macht alles nur noch schlimmer that just makes it all the worse
    8. umg.: nur so verstärkend: meist like mad; der Wind hat nur so gepfiffen the wind was howling like mad; es hat nur so gescheppert there was an almighty crash; sie haben gearbeitet, dass es nur so gekracht hat they worked with a vengeance
    II Konj.: nur habe ich vergessen... only I forgot...; er ist fleißig, nur müsste er sorgfältiger sein he works hard but he should take more care; ich komme gerne, nur weiß ich nicht wann I’d like to come but I just don’t know when I can make it
    * * *
    solely; only; merely; alone
    * * *
    [nuːɐ]
    adv
    1) (einschränkend) only, just

    er ist ein sehr schneller Arbeiter, núr müsste er etwas gründlicher sein — he is a very fast worker but or only he should be rather more thorough

    ich habe núr ein Stück Brot gegessen — I've only eaten a piece of bread, I've eaten only or just a piece of bread

    alle, núr ich nicht — everyone except or but me

    núr ich weiß — I'm the only one who knows, only I know

    núr schade, dass... — it's just a pity that...

    núr dass... — it's just that..., only...

    núr noch zwei Minuten — only or just two minutes left or to go

    der Kranke isst fast núr noch Obst — the sick man eats virtually nothing but fruit these days

    nicht núr..., sondern auch — not only or just... but also

    alles, núr das nicht! — anything but that!

    warum möchtest du das denn wissen? – ach, núr so! — why do you want to know? – oh I just do or oh just because or oh no special reason

    ich hab das núr so gesagt — I was just talking

    warum hast du das gemacht? – núr so — why did you do that? – I just did

    núr kann man nie wissen, ob... — only or but you never can or can never tell if...

    wie schnell er núr redet — doesn't he speak fast!

    dass es núr so krachte — making a terrible din or racket

    er fuhr, so schnell er núr (fahren) konntehe drove just as fast as he possibly could, he drove for all he was worth

    3) (mit Fragepronomen) -ever, on earth (inf)

    was/wer/wie etc núr? — but what/who/how etc?

    was hat er núr? — whatever is or what on earth (inf) is the matter with him?

    wie kannst du núr (so etwas sagen)? — how could you (say such a thing)?

    sie bekommt alles, was sie núr will — she gets whatever she wants

    4)

    (Wunsch, Bedingung) wenn er núr (erst) käme — if only he would come, if he would only come

    wüsste ich núr, wie — if only I knew how, if I only knew how

    es wird klappen, wenn er núr nicht die Nerven verliert — it will be all right as long as or so long as (inf) or provided (that) he doesn't lose his nerve

    5) (mit Negationen) just,... whatever you do

    lass das núr niemand(en) wissen! — just don't let anyone find out, (but) don't let anyone find out whatever you do

    sagen Sie das núr nicht Ihrer Frau! — just don't tell your wife (whatever you do)

    6) (Aufforderung) just

    geh núr! — just go, go on

    núr zu! — go on

    sieh núr — just look

    núr her damit! (inf)let's have it

    sagen Sie es núr, Sie brauchen es núr zu sagen — just say (the word), you only have to say (the word)

    er soll núr lachen! — let him laugh

    7)

    núr mehr (dial, esp Aus) — only... left

    ich habe núr mehr einen Euro — I've only one euro left

    * * *
    1) (only: He alone can remember.) alone
    3) (used for emphasis, eg with commands: Just look at that mess!; That just isn't true!; I just don't know what to do.) just
    4) (only: None but the brave deserve our respect.) none but
    5) (not more than: We have only two cups left; He lives only a mile away.) only
    6) (alone: Only you can do it.) only
    7) (showing the one action done, in contrast to other possibilities: I only scolded the child - I did not smack him.) only
    8) (showing the one possible result of an action: If you do that, you'll only make him angry.) only
    * * *
    [ˈnu:ɐ̯]
    1. vor Substantiven (nicht mehr als) only, just
    ich habe \nur eine Stunde Zeit/fünf Euro I only have an hour/five euros
    sie hat \nur einen einzigen Fehler gemacht she made just a single mistake
    ich möchte dich \nur um eines bitten I'd ask just one thing of you
    ich habe \nur ein kleines Stück Kuchen gegessen I've only eaten a small piece of cake, I've eaten only [or just] a small piece of cake
    \nur noch [o bes ÖSTERR mehr] only
    ich habe \nur noch einen Euro I've only one euro left
    \nur noch drei Minuten only [or just] two minutes left [or to go]
    ich esse fast \nur noch Obst I eat virtually nothing but fruit these days
    es hätte \nur noch ein Wort gefehlt und ich wäre explodiert just one more word and I would have exploded
    2. vor Substantiven, Pronomen (ausschließlich) only, just
    \nur sie darf das only she is allowed to do that
    alle kamen, \nur meine Schwester nicht they all came except my sister
    \nur ich weiß das I'm the only one who knows, only I know
    3. vor Adjektiven, Verben (bloß) only, just
    da kann man doch \nur lachen! what a bloody laugh! fam
    wie konnte ich das \nur vergessen! how on earth could I forget that!
    er tat es \nur ungern he did it only reluctantly
    das ist \nur recht und billig it is only right and proper
    ich will dir doch \nur helfen! I only want to help you!
    ich frage mich \nur, warum I just want to know why
    sie macht das absichtlich, \nur um dich zu provozieren she does it deliberately, just to provoke you
    \nur dass... it's just that...
    \nur gut, dass... it's a good thing that...
    nicht \nur, dass... it's not just that...
    \nur schade, dass... it's just a pity that...
    nicht \nur..., sondern auch... not only [or just]..., but also...
    ich mache das nicht \nur wegen des Geldes, sondern auch, weil es mir Spaß macht I'm not doing it just for the money, but also because I enjoy it
    \nur so just
    ich schreibe Gedichte \nur so zum Spaß I write poems just for fun
    warum fragst du?ach, \nur so why do you ask? — oh, no particular reason
    warum hast du das getan? — \nur so why did you do that? — I just did
    ich habe das \nur so gesagt I was just talking
    4. (ruhig) just
    schlag \nur zu, wirst schon sehen, was du davon hast! go on, hit me, you'll soon see what you'll get out of it!
    wie schnell sie \nur redet! doesn't she speak fast!
    Max fuhr, so schnell er \nur konnte Max drove just as fast as he possibly could
    mach \nur ja nicht mich für die Folgen verantwortlich! just don't, whatever you do, blame me for the consequences!
    lass das \nur ja niemanden wissen! don't you [dare] tell anyone!, just don't let anyone find out!
    sag das \nur nicht deiner Mutter! just don't tell your mother [whatever you do]!
    \nur noch:
    als ich ihn zur Rede stellte, wurde er \nur noch frecher when I took him to task he got even cheekier
    \nur so:
    gerade als ich aus dem Haus wollte, regnete es \nur so just as I wanted to go out it was really pouring down
    dass es \nur so... + vb so much that it...
    ich werde dir so eine scheuern, dass es \nur so staubt! I'm going to give you such a clout that it will raise the dust!
    \nur zu:
    das kenne ich \nur zu gut I know that only too well
    das ist \nur zu wahr! it's only too true!
    6. (einschränkend) but, the only thing is...
    alles, \nur das nicht! anything but that!
    du kannst gern[e] einen Whisky haben, \nur habe ich kein Eis you're welcome to have a whisky, the only thing is I don't have any ice
    das Buch ist sehr gut, \nur, es ist wahrscheinlich zu schwer the book is very good, but [or though] it's probably too heavy-going
    \nur kann man nie wissen, ob... but you never can tell if...
    \nur dass... except that...
    7. mit Fragepronomen -ever, on earth
    warum/was/wer/wie... \nur? just [or but] why/what/who/how...?
    was hat sie \nur? what on earth is the matter with her?
    warum musstest du das \nur tun? just why did you have to do that?
    was in aller Welt hast du dir \nur dabei gedacht? just what on earth did you think you were doing?
    es schellt jemand an der Tür? wer kann das \nur sein? somebody's ringing the doorbell? who on earth can it be?
    wie kannst du \nur [so etwas sagen]? how could you [say such a thing]?
    8. (Bedingung, Wunsch)
    wenn... \nur... if only...
    das Wetter ist schön, wenn es \nur so bliebe! the weather is glorious, if only it would stay like this!
    wenn sie \nur käme! if only she would come!
    wüsste ich \nur, wann/wie... if only I knew when/how..., if I only knew when/how...
    geh \nur! just go!, go on!
    sieh \nur! just look!
    \nur her damit! give it here!
    \nur Mut! cheer up
    du brauchst es \nur zu sagen! you only have to say!
    sie soll \nur lachen! let her laugh!
    \nur zu! come on then!, go on!; s.a. nicht
    * * *
    1.
    1) (nicht mehr als) only; just

    alle durften mitfahren, nur ich nicht — everyone was allowed to go, all except me

    er tut das mit Absicht, nur um dich zu provozieren — he does it deliberately, just to provoke you

    nicht nur..., sondern auch... — not only..., but also...

    nicht nur, dass... — it's not just that...

    Warum fragst du? - Ach, nur so — Why do you ask? - Oh, no particular reason

    nur dass... — except that...

    2.

    wenn das nur gut geht! — let's [just] hope it goes well

    wenn er nur käme/hier wäre — if only he would come/he were here

    3) (warnend)

    lass dich nur nicht erwischen — just don't let me/him/her/them catch you

    nur Geduld/vorsichtig/langsam — just be patient/careful/take it easy

    nur nicht! — don't, for goodness' sake!

    4) (fragend) just

    wie soll ich ihm das nur erklären?just how am I supposed to explain it to him?

    er lief, so schnell er nur konnte — he ran just as fast as he could

    6) (sogar) only; just
    7)

    er schlug auf den Tisch, dass es nur so krachte — he crashed his fist [down] on the table

    3.
    * * *
    A. adv
    1. only; (nichts als) nothing but; (bloß) just; (einfach) simply;
    das hat nur 5 Dollar gekostet it only cost 5 dollars;
    wir waren nur mehr fünf dial there were only five of us left;
    nur einmal just once;
    nur sie wusste es etc only she ( oder she alone) knew etc;
    nur sie wusste etc auch she was the only one to know etc;
    nur weil just because;
    nicht nur, sondern auch not only, but also;
    es ist nur, dass … it’s just that …;
    nur gut, dass … it’s a good thing that …;
    in nur zwei Jahren in just two (short) years, within two (short) years;
    nur aus Bosheit etc out of sheer spite etc;
    ohne auch nur zu lächeln without so much as a smile;
    warum hast du ihn gehauen? -
    nur so umg I don’t know, because I felt like it;
    warum fragst du? -
    nur so umg I was just wondering
    2. (ausgenommen) except;
    nur, dass … except (that) …, apart from the fact that …
    3. (irgend):
    so viel ich nur kann as much as I possibly can;
    so bald wie nur möglich as soon as you etc possibly can;
    es muss so schnell wie nur möglich fertig werden it’s got to be finished in the quickest possible time
    nur zu! go on!; umg what are you waiting for?;
    nur nicht so schüchtern! go on, don’t be shy!;
    nur keine Umstände! please don’t go to any trouble!; verstärkt, auch drohend:
    na, warte nur! you just wait!;
    verkaufe es nur ja nicht don’t sell it whatever you do, just don’t sell it
    wenn er nur käme if only he would come;
    wenn du nur nicht so viel rauchen würdest if only you wouldn’t smoke so much;
    wäre ich nur zu Hause geblieben! if only I’d stayed at home
    wie kam er nur hierher? how on earth did he get here?;
    was will er damit nur sagen? I wonder what he means ( oder is driving at)?;
    warum ist sie nur gegangen? what on earth made her go?, why (on earth) did she go?;
    was habe ich nur getan? what (on earth) have I done?;
    wer kann es nur gewesen sein? who (on earth) oder whoever can it have been?;
    wie hat er es nur geschafft? how (on earth) did he manage that?;
    wo kann sie nur sein? where (on earth) can she be?;
    was hat sie nur? I wonder what’s up ( oder wrong) with her
    das weißt du nur zu gut you know very ( oder perfectly) well;
    das ist nur zu wahr that’s only too true;
    er wurde nur noch frecher he just became cheekier;
    das macht alles nur noch schlimmer that just makes it all the worse
    8. umg:
    nur so verstärkend: meist like mad;
    der Wind hat nur so gepfiffen the wind was howling like mad;
    es hat nur so gescheppert there was an almighty crash;
    sie haben gearbeitet, dass es nur so gekracht hat they worked with a vengeance
    B. konj:
    nur habe ich vergessen … only I forgot …;
    er ist fleißig, nur müsste er sorgfältiger sein he works hard but he should take more care;
    ich komme gerne, nur weiß ich nicht wann I’d like to come but I just don’t know when I can make it
    * * *
    1.
    1) (nicht mehr als) only; just

    alle durften mitfahren, nur ich nicht — everyone was allowed to go, all except me

    er tut das mit Absicht, nur um dich zu provozieren — he does it deliberately, just to provoke you

    nicht nur..., sondern auch... — not only..., but also...

    nicht nur, dass... — it's not just that...

    Warum fragst du? - Ach, nur so — Why do you ask? - Oh, no particular reason

    nur dass... — except that...

    2.

    wenn das nur gut geht! — let's [just] hope it goes well

    wenn er nur käme/hier wäre — if only he would come/he were here

    2) (ermunternd, tadelnd)

    lass dich nur nicht erwischen — just don't let me/him/her/them catch you

    nur Geduld/vorsichtig/langsam — just be patient/careful/take it easy

    nur nicht! — don't, for goodness' sake!

    4) (fragend) just

    er lief, so schnell er nur konnte — he ran just as fast as he could

    6) (sogar) only; just
    7)

    er schlug auf den Tisch, dass es nur so krachte — he crashed his fist [down] on the table

    3.
    * * *
    adv.
    merely adv.
    only adv.

    Deutsch-Englisch Wörterbuch > nur

  • 18 BREGÐA

    (bregð; brá, brugðum; brugðinn), v. with dat.
    bregða sverði, knífi, to draw a sword, knife;
    bregða fingri, hendi í e-t, to put (thrust) the finger, hand, into;
    hón brá hárinu undir belti sér, she put (fastened) her hair under her belt;
    bregða kaðli um e-t, to pass a rope round a thing;
    bregða augum sundr, to open the eyes;
    bregða e-m á eintal, to take one apart;
    bregða sér sjúkum, to feign illness;
    2) to deviate from, disregard (vér höfum brugðit af ráðum þínum);
    3) to alter, change;
    bregða lit, litum, to change colour, to turn pale;
    bregða e-m í e-s líki, to turn one (by spell) into another shape (þú brátt þér í merar líki);
    4) to break up, leave off, give up;
    bregða tjöldum, to strike the tents;
    bregða boði, to countermand a feast;
    bregða sýslu, to leave off working;
    bregða svefni, blundi, to awake;
    bregða tali, to break off talking;
    bregða orrustu, kaupi, to break off a battle, bargain;
    5) to break (bregða trúnaði, heiti, sáttmáli);
    6) bregða e-m e-u, to upbraid, reproach one with a thing (Kálfr brá mér því í dag);
    7) with prepp.,
    bregða e-m á loft, to lift one aloft;
    bregða e-u á, to give out, pretend (hann brá á því, at hann mundi ríða vestr til Miðfjarðar);
    absol., bregða á e-t, to begin (suddenly) doing a thing;
    Kimbi brá á gaman, took it playfully, laughed at it;
    þeir brugðu á glímu ok á glens, they started wrestling and playing;
    hestrinn brá á leik, broke into play, ran away;
    hönd bregðr á venju, is ready for its old work;
    þá brá Ingimundr til útanferðar, I. started to go abroad;
    bregða e-u undan, to put it out of the way, to hide it;
    bregða upp hendi, höndum, to hold up the hand;
    bregða e-u við, to ward off with (bregða við skildi); fig. to put forth as an example, to praise, wonder at (þínum drengskap skal ek við bregða);
    absol., bregða við, to start off, set about a thing without delay;
    brá hann við skjótt ok fór, he started off at once and went;
    8) refl., bregðast;
    9) impers., e-u bregðr, it ceases, fails;
    veðráttu brá eigi, there was no change in the weather;
    of a sudden appearance, kláða brá á hvarmana, the eye-lids began to itch;
    þá brá ljóma af Logafjöllum, then from L. there burst flashes of light;
    ljósi bregðr fyrir, a light passes before the eye;
    with preps., bregðr af vexti hans frá öðrum selum, his shape differs from that of other seals;
    e-m bregðr í brún, one is amazed, startled (nú bregðr mönnum í brún mjök);
    e-m bregðr til e-s, one person takes after, resembles another;
    en því bregðr mér til foreldris míns, in that I am like my father;
    þat er mælt, at fjórðungi bregði til fóstrs, the fostering makes the fourth part of a man;
    e-m bregðr við e-t = e-m bregðr í brún;
    brá þeim mjök við, er þeir sá hann inn ganga, it startled them much when they saw him come in;
    en þó brá fóstru Melkorku mest við þessi tíðindi, this news most affected M.’s nurse.
    * * *
    pret. sing. brá, 2nd pers. brátt, later brást; pl. brugðu, sup. brugðit; pres. bregð; pret. subj. brygði: reflex, (sk, z, st), pret. brásk, bráz, or brást, pl. brugðusk, etc.: poët. with the neg. suff. brá-at, brásk-at, Orkn. 78, Fms. vi. 51.
    A. ACT. WITH DAT.
    I. [A. S. bregdan, brædan; Old Engl. and Scot. to brade or braid; cp. bragð throughout]:—to move swiftly:
    1. of a weapon, to draw, brandish; b. sverði, to draw the sword, Gísl. 55, Nj. 28, Ld. 222, Korm. 82 sqq., Fms. i. 44, ii. 306, vi. 313, Eg. 306, 505; sverð brugðit, a drawn sword, 746; cp. the alliterative phrase in Old Engl. Ballads, ‘the bright browne (= brugðinn) sword:’ absol., bregð (imperat.), Korm. l. c.: b. knífi, to slash with a knife, Am. 59; b. flötu sverði, to turn it round in the band, Fms. vii. 157; saxi, Bs. i. 629: even of a thrust, b. spjóti, Glúm. 344.
    2. of the limbs or parts of the body, to move quickly; b. hendi, fingri, K. Þ. K. 10, Fms. vi. 122; b. augum sundr, to open the eyes, iii. 57, cp. ‘he bradde open his eyen two,’ Engl. Ballads; b. fótum, Nj. 253; b. fæti, in wrestling; b. grönum, to draw up the lips, 199, Fms. v. 220.
    3. of other objects; b. skipi, to turn the ship (rare), Fms. viii. 145, Eb. 324; b. e-m á eintal, einmæli, to take one apart, Fms. vi. 11, Ölk. 35; b. sér sjúkum, to feign sickness, Fagrsk. ch. 51; bregða sér in mod. usage means to make a short visit, go or come for a moment; eg brá mér snöggvast til …, etc.
    4. adding prepp.; b. upp; b. upp hendi, höndum, to hold up the hand, Fms. i. 167; b. upp glófa, 206, Eb. 326: b. e-m á lopt, to lift aloft, Eg. 122, Nj. 108; b. e-u undan, to put a thing out of the way, to hide it, Fas. i. 6; undir, Sturl. ii. 221, Ld. 222, Eb. 230: b. e-u við (b. við skildi), to ward off with …, Vápn. 5; but chiefly metaph. to put forth as an example, to laud, wonder at, etc.; þínum drengskap skal ek við b., Nj. 18; þessum mun ek við b. Áslaugar órunum, Fas. i. 257; nú mun ek því við b. ( I will speak loud), at ek hefi eigi fyr náð við þik at tala, Lv. 53: b. e-u á, to give out, pretend; hann brá á því at hann mundi ríða vestr til Miðfjarðar, Sturl. iii. 197, Fms. viii. 59, x. 322. β. to deviate from, disregard; vér höfum brugðit af ráðum þínum, Fær. 50, Nj. 13, 109, Ísl. ii. 198, Grág. i. 359; b. af marki, to alter the mark, 397.
    5. to turn, alter, change; b. lit, litum, to change colour, to turn pale, etc., Fms. ii. 7, Vígl. 24; b. sér við e-t, to alter one’s mien, shew signs of pain, emotion, or the like, Nj. 116; b. e-m í (or b. á sik) e-s líki, to turn one (by spell) into another shape, Bret. 13; at þú brátt þér í merar líki, Ölk. 37; hann brá á sik ýmissa dýra líki, Edda (pref.) 149.
    II. to break up or off, leave off, give up; b. búi, to give up one’s household, Grág. i. 153, Eg. 116, 704; b. tjöldum, to break up, strike the tents, Fms. iv. 302; b. samvist, to part, leave off living together, ii. 295; b. ráðahag, to break off an engagement, esp. wedding, 11; b. boði, to countermand a feast, 194; b. kaupi, to break off a bargain, Nj. 51, Rd. 251; b. sýslu, to leave off working, Fms. vi. 349; b. svefni, blundi, to awake, Sdm. 2; smátt bregðr slíkt svefni mínum, Lv. 53; b. tali, to break off talking, Vápn. 22; b. orustu, to break off the battle, Bret.: esp. freq. in poetry, b. hungri, föstu, sulti, to break or quell the hunger (of the wolf); b. gleði; b. lífi, fjörvi, to put to death, etc., Lex. Poët.
    2. to break faith, promise, or the like; b. máli, Grág. i. 148; trúnaði, Nj. 141; brugðið var öllu sáttmáli, Hkr. ii. 121; b. heiti, Alvm. 3: absol., ef bóandi bregðr við griðmann ( breaks a bargain), Grág. i. 153.
    3. reflex., bregðask e-m (or absol.), to deceive, fail, in faith or friendship; Gunnarr kvaðsk aldri skyldu b. Njáli né sonum hans, Nj. 57; bregðsk þú oss nú eigi, do not deceive us, Fms. vi. 17; vant er þó at vita hverir mér eru trúir ef feðrnir b., ii. 11; en þeim brásk framhlaupit, i. e. they failed in the onslaught, vii. 298; þat mun eigi bregðask, that cannot fail, Fas. ii. 526, Rb. 50; fáir munu þeir, at einörð sinni haldi, er slíkir brugðusk við oss, Fms. v. 36, Grett. 26 new Ed.
    III. [A. S. brædan, to braid, braider], to ‘braid,’ knot, bind, the band, string being in dat.; hann bregðr í fiskinn öðrum enda, he braided the one end in the fish, Finnb. 220; hón brá hárinu undir belli sér, she braided her hair under her belt; (hann) brá ( untied) brókabelti sínu, Fas. i. 47; er þeir höfðu brugðið kaðli um, wound a cable round it, Fms. x. 53; hefir strengrinn brugðizk líttat af fótum honum, the rope had loosened off his feet, xi. 152: but also simply and with acc., b. bragð, to braid a braid, knit a knot, Eg. (in a verse); b. ráð, to weave a plot, (cp. Gr. ράπτειν, Lat. suere), Edda (in a verse); in the proper sense flétta and ríða, q. v., are more usual.
    2. in wrestling; b. e-m, the antagonist in dat., the trick in acc., b. e-m bragð (hæl-krók, sveiflu, etc.)
    3. recipr., of mutual strife; bregðask brögðum, to play one another tricks; b. brigzlum, to scold one another, Grág. ii. 146; b. frumhlaupum, of mutual aggression, 13, 48; bregðask um e-t, to contest a thing, 66, cp. i. 34.
    4. part., brugðinn við e-t, acquainted with a thing; munuð þit brátt brugðnir við meira, i. e. you will soon have greater matters to deal with, Fs. 84; hann er við hvárttveggja b., he is well versed in both, Gísl. 51.
    IV. metaph. to upbraid, blame, with dat. of the person and thing; fár bregðr hinu betra, ef hann veit hit verra (a proverb), Nj. 227; Þórðr blígr brá honum því ( Thord threw it in his face), á Þórsnesþingi, at …, Landn. 101; Kálfr brá mér því í dag, Fms. vi. 105; b. e-m brizglum, Nj. 227.
    B. NEUT. OR ABSOL. without a case, of swift, sudden motion.
    I. b. á e-t, as, b. á leik, gaman, etc., to start or begin sporting, playing; Kimbi brá á gaman, K. took it playfully, i. e. laughed at it, Landn. 101; b. á gamanmál, Fms. xi. 151; þeir brugðu á glímu ok á glens, they started wrestling and playing, Ld. 220; bregðr hann (viz. the horse) á leik, the horse broke into play, ran away, Fms. xi. 280; Glúmr svaraði vel en brá þó á sitt ráð, Glum gave a gentle answer, but went on in his own way, Nj. 26, Fas. i. 250: the phrase, hönd bregðr á venju, the hand is ready for its old work, Edda (Ht.) verse 26, cp. Nj. ch. 78 (in a verse).
    2. b. við, to start off, set about a thing without delay, at a moment’s notice, may in Engl. often be rendered by at once or the like; brá hann við skjótt ok fór, he started off at once and went, Fms. i. 158; þeir brugðu við skjótt, ok varð þeim mjök við felmt, i. e. they took to their heels in a great fright, Nj. 105; þeir brugðu við skjótt, ok fara þaðan, 107; bregðr hon við ok hleypr, Grett. 25 new Ed., Bjarn. 60; hrossit bregðr nú við hart, id.; en er Ólafr spurði, at Þorsteinn hafði skjótt við brugðit, ok hafði mikit fjölmenni, Ld. 228.
    β. b. til e-s, þá brá Ingimundr til utanferðar, Ingimund started to go abroad, Sturl. i. 117; b. til Grænlands ferðar, Fb. i. 430.
    II. reflex, to make a sudden motion with the body; Rútr brásk skjótt við undan högginu, Nj. 28, 129; b. við fast, to turn sharply, 58, 97; bregðsk (= bregðr) jarl nú við skjótt ok ferr, the earl started at once, Fms. xi. 11; hann brásk aldregi við ( he remained motionless) er þeir píndu hann, heldr en þeir lysti á stokk eðr stein, vii. 227.
    2. metaph. and of a circumlocutory character; eigi þætti mér ráðið, hvárt ek munda svá skjótt á boð brugðisk hafa, ef …, I am not sure whether I should have been so hasty in bidding you, if …, Ísl. ii. 156; bregðask á beina við e-n, to shew hospitality towards, Fms. viii. 59, cp. bregða sér above.
    β. b. yfir, to exceed; heyra þeir svá mikinn gný at yfir brásk, they heard an awful crash, Mag. 6; þá brásk þat þó yfir jafnan ( it surpassed) er konungr talaði, Fms. x. 322, yet these last two instances may be better read ‘barst,’ vide bera C. IV; bregðask úkunnr, reiðr … við e-t, to be startled at the novelty of a thing, v. 258; b. reiðr við, to get excited, angry at a thing, etc.
    C. IMPERS.
    I. the phrase, e-m bregðr við e-t, of strong emotions, fear, anger, or the like; brá þeim mjök við, er þau sá hann inn ganga, it startled them much, when they saw him come in, Nj. 68; Flosa brá svá við, at hann var í andliti stundum sem blóð, 177; en þó brá fóstru Melkorku mest við þessi tíðindi, i. e. this news most affected Melkorka’s nurse, Ld. 82; aldri hefi ek mannsblóð séð, ok veit ek eigi hve mér bregðr við, I wot not how it will touch me, Nj. 59; brá honum svá við, at hann gerði fölvan í andliti … ok þann veg brá honum opt síðan ( he was oft since then taken in such fits), þá er vígahugr var á honum, Glúm. 342; en við höggit brá Glæsi svá at …, Eb. 324; Þorkell spurði ef honum hefði brugðit nokkut við þessa sýslu.—Ekki sjám vér þér brugðit hafa við þetta, en þó sýndist mér þér áðr brugðit, Fms. xi. 148.
    β. bregða í brún, to be amazed, shocked, Fms. i. 214; þá brá Guðrúnu mjök í brún um atburð þenna allan saman, Ld. 326, Nj. 14; þat hlægir mik at þeim mun í brún b., 239; nú bregðr mönnum í brún mjök ( people were very much startled), því at margir höfðu áðr enga frétt af haft, Band. 7.
    II. with prepp. við, til, í, af; of appearances, kynligu, undarliga bregðr við, it has a weird look, looks uncanny, of visions, dreams, or the like; en þó bregðr nú kynligu við, undan þykir mér nú gaflaðit hvárt-tveggja undan húsinu, Ísl. ii. 352, Nj. 62, 197, Gísl. 83; nú bregðr undrum við, id., Fms. i. 292.
    III. e-m bregðr til e-s, one person turns out like another, cp. the Danish ‘at slægte en paa;’ þat er mælt at fjórðungi bregði til fóstrs, the fostering makes the fourth part of the man, Nj. 64; en því bregðr mér til foreldris míns, in that I am like my father, Hkr. iii. 223; er þat líkast, at þér bregði meir í þræla ættina en Þveræinga, it is too likely, that thou wilt show thyself rather to be kith and kin to the thrall’s house than to that of Thweræingar, Fb. i. 434; b. til bernsku, to be childish, Al. 3.
    β. bregðr af vexti hans frá öðrum selum, his shape differs from that of any other seals, Sks. 41 new Ed. (afbrigði).
    IV. to cease; e-u bregðr, it ceases; svá hart … at nyt (dat.) bregði, ( to drive the ewes) so fast that they fail ( to give milk), Grág. ii. 231; þessu tali bregðr aldri (= þetta tal bregzk aldri), this calculation can never fail, Rb. 536; veðráttu (dat.) brá eigi, there was no change in the weather, Grett. 91; skini sólar brá, the sun grew dim, Geisü 19; fjörvi feigra brá, the life of the ‘feys’ came to an end (poët.), Fms. vi. 316 (in a verse); brá föstu, hungri, úlfs, ara, the hunger of wolf and eagle was abated, is a freq. phrase with the poets.
    V. of a sudden appearance; kláða (dat.) brá á hvarmana, the eye-lids itched, Fms. v. 96: of light passing swiftly by, þá brá ljóma af Logafjöllum, Hkv. 1. 15; ljósi bregðr fyrir, a light passes before the eye; mey brá mér fyrir hvarma steina, a maid passed before my eyes, Snót 117; þar við ugg (dat.) at þrjótum brá, i. e. the rogues were taken by fear, 170.

    Íslensk-ensk orðabók > BREGÐA

  • 19 temer

    v.
    1 to fear, to be afraid of (tener miedo de).
    yo no te temo I'm not afraid of you
    temo herir sus sentimientos I'm afraid of hurting her feelings
    Ella teme lo peor She fears the worst.
    Ella teme She is afraid.
    2 to fear.
    3 to be afraid.
    no temas don't worry
    le teme mucho al fuego she's very afraid of fire
    temer por to fear for
    4 to be afraid to, to be afraid of, to dread to, to fear to.
    Ella teme cometer un error She is afraid to make a mistake.
    * * *
    1 (tener miedo) to fear, be afraid of
    2 (sospechar) to fear, be afraid
    3 RELIGIÓN to fear
    1 (tener miedo) to be afraid
    2 (preocuparse) to worry
    1 to be afraid
    \
    era de temer it had to happen
    me lo temía I was afraid this would happen
    temer por to be afraid for, fear for, be in fear of
    * * *
    verb
    to fear, dread
    * * *
    1.
    VT [+ persona, castigo, consecuencias] to be afraid of, fear

    teme al profesorhe's afraid o frightened of the teacher

    temer que — to be afraid (that), fear (that)

    teme que no vaya a volvershe's afraid o she fears (that) he might not come back

    2.
    3.
    See:
    * * *
    1.
    verbo transitivo <castigo/reacción> to fear, dread; < persona> to be afraid of

    temer + INF — to be frightened o afraid of -ing

    temer QUE + SUBJ: teme que le echen la culpa a él — he's afraid that they'll blame him for it

    2.
    temer vi to be afraid

    estos niños son de temer — (fam) these kids are terrible! (colloq)

    temer POR algo/alguien — to fear for something/somebody

    3.
    temerse v pron
    a) ( sospechar) to fear

    ya me lo temía — I knew this/that would happen

    me temo que... — I fear that...

    b) ( en fórmulas de cortesía) to be afraid
    * * *
    = fear, be afraid, flinch at/from, dread, be frightful of, be apprehensive (about).
    Ex. For example, an unwed woman who fears she is pregnant may have appointments made for her at a medical clinic.
    Ex. I am afraid I shall disappoint again, for this book is not a polemical document, nor is it even a personal view of community information.
    Ex. It is increasingly obvious that we are as a nation one and indivisible, that divisive tendencies are a thing of the past, but there are still too many inheritors of the old indifference, and who flinch at co-operation as at an evil.
    Ex. At least it is the part most dreaded by employees and supervisors.
    Ex. 'No, let a charming chintz and Brussels lace wrap my cold limbs, and shade my lifeless face so as not to be frightful of death'.
    Ex. His actions have bothered me to the extent that I have difficulty working with him without always being apprehensive.
    ----
    * hacer temer = misgive.
    * temer por = become + apprehensive about.
    * temer tratar = fear to + tread.
    * * *
    1.
    verbo transitivo <castigo/reacción> to fear, dread; < persona> to be afraid of

    temer + INF — to be frightened o afraid of -ing

    temer QUE + SUBJ: teme que le echen la culpa a él — he's afraid that they'll blame him for it

    2.
    temer vi to be afraid

    estos niños son de temer — (fam) these kids are terrible! (colloq)

    temer POR algo/alguien — to fear for something/somebody

    3.
    temerse v pron
    a) ( sospechar) to fear

    ya me lo temía — I knew this/that would happen

    me temo que... — I fear that...

    b) ( en fórmulas de cortesía) to be afraid
    * * *
    = fear, be afraid, flinch at/from, dread, be frightful of, be apprehensive (about).

    Ex: For example, an unwed woman who fears she is pregnant may have appointments made for her at a medical clinic.

    Ex: I am afraid I shall disappoint again, for this book is not a polemical document, nor is it even a personal view of community information.
    Ex: It is increasingly obvious that we are as a nation one and indivisible, that divisive tendencies are a thing of the past, but there are still too many inheritors of the old indifference, and who flinch at co-operation as at an evil.
    Ex: At least it is the part most dreaded by employees and supervisors.
    Ex: 'No, let a charming chintz and Brussels lace wrap my cold limbs, and shade my lifeless face so as not to be frightful of death'.
    Ex: His actions have bothered me to the extent that I have difficulty working with him without always being apprehensive.
    * hacer temer = misgive.
    * temer por = become + apprehensive about.
    * temer tratar = fear to + tread.

    * * *
    temer [E1 ]
    vt
    ‹castigo/reacción/desenlace› to fear, dread; ‹persona› to be afraid of, fear
    sus hijos la or ( AmL) le temen her children are afraid o frightened of her
    todos temían lo peor they all feared the worst
    temer + INF to be frightened o afraid OF -ING
    temo ofenderlo I'm frightened o afraid of offending him
    temer QUE + SUBJ:
    teme que le echen la culpa a él he's afraid that they'll blame him for it
    temían que pudiera interpretarse mal they were afraid it might be misinterpreted
    ■ temer
    vi
    to be afraid
    no temas, no te voy a hacer daño don't be afraid o don't worry, I'm not going to hurt you
    estos niños son de temer ( fam); these kids are terrible! ( colloq)
    temer POR algo/algn to fear FOR sth/sb
    teme por sus hijos/su vida he fears for his children/his life
    1 (sospechar) to fear
    me temo que nuestro amigo tenía razón I fear o I have an awful feeling that our friend was right
    me temo que no puedo hacer nada más I'm afraid there's nothing more I can do
    * * *

     

    temer ( conjugate temer) verbo transitivocastigo/reacción to fear, dread;
    persona to be afraid of;

    temo ofenderlo I'm afraid of offending him
    verbo intransitivo
    to be afraid;
    no temas don't be afraid
    temerse verbo pronominal


    me temo que tená razón I fear that he was right


    temer
    I verbo transitivo
    1 (sentir miedo, temor) to fear, be afraid: temo que lo haya oído, I'm afraid she heard it
    sus hijos lo temen, his sons are afraid of him
    2 (tener un presagio, presentir) temíamos que no viniera, we were afraid he wouldn't come
    II verbo intransitivo to be afraid: temo por su vida, I'm afraid for his life ➣ Ver nota en afraid y fear
    ' temer' also found in these entries:
    English:
    dread
    - fear
    - afraid
    - to
    * * *
    vt
    1. [tener miedo de] [persona] to fear, to be afraid of;
    [represalias, consecuencias, reacción] to fear, to be afraid of;
    yo no te temo I'm not afraid of you;
    temo herir sus sentimientos I'm afraid of hurting her feelings;
    temen que los despidan they are afraid of losing their jobs;
    Fam
    cuando se pone a hablar le temo my heart sinks whenever he opens his mouth
    2. [sospechar] to fear;
    temo que vamos a tener que trabajar mucho I fear we're going to have to work hard;
    tememos lo peor we fear the worst
    vi
    to be afraid (a of);
    le teme mucho al fuego she's very afraid of fire;
    no temas don't worry;
    temer por to fear for;
    los médicos temen por su vida the doctors fear for her life;
    ser de temer [ser temible] to be formidable o fearsome;
    el equipo polaco es de temer the Polish team are formidable opponents;
    estos críos son de temer these kids are a menace;
    es de temer que… it is to be feared that…;
    son de temer nuevos atentados further attacks are to be feared
    * * *
    v/t be afraid of
    * * *
    temer vt
    : to fear, to dread
    temer vi
    : to be afraid
    * * *
    temer vb to be afraid / to be frightened

    Spanish-English dictionary > temer

  • 20 excuso

    ex-cūso ( excuss-), āvi, ātum, 1, v. a. [causa; cf. accuso, from ad-causa; qs. to release from a charge, to free from blame; hence], to excuse a person or thing.
    I.
    Lit.
    (α).
    With a personal object, aliquem alicui:

    Atticae meae velim me ita excuses, ut omnem culpam in te transferas,

    Cic. Att. 15, 28; cf.:

    aliquem alicui per litteras,

    id. Fam. 11, 15, 1; and:

    his omnibus me vehementer excusatum volo,

    id. Verr. 2, 1, 40, § 103.—With quod:

    Titium excusavit Vespa Terentius, quod eum brachium fregisse diceret,

    id. de Or. 2, 62, 253:

    Libo excusat Bibulum, quod is, etc.,

    Caes. B. C. 3, 16, 3:

    primum me tibi excuso in eo ipso, in quo te accuso,

    Cic. Q. Fr. 2, 2, 1:

    se de aliqua re,

    Caes. B. G. 4, 22, 1:

    de me excusando apud Apuleium, dederam ad te litteras,

    Cic. Att. 12, 14, 1:

    se alicui,

    Plaut. As. 4, 2, 4; Quint. 4, 1, 75 et saep.—In pass.:

    cura, ut excuser morbi causa in dies singulos,

    Cic. Att. 12, 13, 2: si citatus judex non responderit excuseturque Areopagites esse, etc., excuses himself as being, etc., id. Phil. 5, 5, 14:

    dixi, cur excusatus abirem,

    Hor. Ep. 1, 9, 7:

    apud Appuleium in dies ut excuser videbis,

    Cic. Att. 12, 15, 1:

    me excusatum esse apud Appuleium a Laterense,

    id. ib. 12, 17, 1.—
    (β).
    With inanim. or abstr. objects, to excuse, apologize for:

    Varroni memineris excusare tarditatem litterarum mearum,

    Cic. Att. 15, 26 fin.:

    habitum permutatum,

    Quint. 3, 7, 6:

    palliolum, fascias, etc. (sola valetudo),

    id. 11, 3, 144:

    commentarios,

    id. 10, 7, 31:

    missos ignes,

    Ov. M. 2, 397;

    dolorem,

    id. ib. 4, 256:

    toros,

    Stat. Th. 2, 256:

    reditum Agrippinae ob imminentem partum et hiemem,

    her not returning, Tac. A. 1, 44.
    II.
    Transf.
    A.
    Aliquid (alicui), i. q. se propter aliquid, to allege in excuse, to plead as an excuse, to excuse one's self with.
    (α).
    With acc.:

    propinquitatem excusavit,

    Cic. Phil. 8, 1, 1:

    morbum,

    id. ib. 9, 4, 8:

    inopiam (with calamitatem queri),

    Caes. B. C. 3, 20, 3:

    valetudinem,

    Liv. 6, 22 fin.:

    imbecillitatem,

    Suet. Tib. 6:

    vires,

    Ov. M. 14, 462:

    diversa,

    Tac. A. 3, 11 et saep.:

    ille Philippo Excusare laborem et mercenaria vincla, Quod non mane domum venisset, etc.,

    Hor. Ep. 1, 7, 67:

    dictatorem se apud patres excusare solitum,

    Liv. 6, 39, 4:

    aliquid apud aliquem,

    Curt. 5, 10, 8; Suet. Tib. 68.— Pass.:

    quae apud Vitellium excusanda erant,

    Tac. H. 2, 85:

    excusata necessitas praesentium,

    id. ib. 1, 78:

    excusata rei familiaris mediocritate,

    Suet. Aug. 101:

    excusatus languor faucium, propter quem non adesset,

    id. Ner. 41 et saep.—
    (β).
    With an object-clause:

    si prehensi sumus, excusemus, ebrios Nos fecisse, etc.,

    Plaut. Aul. 4, 10, 19 (but in id. Merc. 2, 3, 126, the correct reading is incusato, v. Ritschl ad h. l.): excusanti, minus datum ad occultandam facinoris invidiam, Suet. Ner. 33; id. Aug. 69.—
    B.
    Aliquem ab aliqua re, aliqua re, or alicui rei, to excuse, absolve one from any thing; to discharge, dispense with one (postAug.):

    a coepta (tutela) excusari,

    Dig. 27, 1, 11:

    collegarum filiorum tutela excusari,

    ib. 9; cf. Ambros. in Psa. 1, § 46:

    cui excusari mallet,

    Tac. A. 1. 12; Vulg. Luc. 14, 19. But (class.):

    se de aliqua re: legati venerunt, qui se de superioris temporis consilio excusarent, quod, etc.,

    Caes. B. G. 4, 22, 1.—
    C.
    Se ab aliqua re, to shelter, protect one's self from any thing (post-class.):

    ut invicom se a calore excusent (plantae),

    Pall. Nov. 7, 2. —Hence,
    D.
    Aliquid aliqua re, to compensate, atone for any thing (post-Aug. and rare):

    nefas armis,

    Claud. de Bell. Get. 562; Stat. Th. 6, 44; Plin. Pan. 32, 4.—Hence, excūsātus, a, um, P. a., excused (postAug. and rare):

    hoc et ego excusatior, si forte sum lapsus, et tu dignior laude,

    Plin. Ep. 8, 14, 11; 4, 5, 4:

    excusatissimus essem, etiamsi, etc.,

    Sen. Const. Sap. 29.— Adv.: excūsātē, without blame, excusably:

    fieri id videtur excusate,

    Quint. 2, 1, 13.— Comp.:

    quod exoratus excusatius facies,

    Plin. Ep. 9, 21, 3; Tac. A. 3, 68; Just. 32, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > excuso

См. также в других словарях:

  • blame — [[t]ble͟ɪm[/t]] ♦♦ blames, blaming, blamed 1) VERB If you blame a person or thing for something bad, you believe or say that they are responsible for it or that they caused it. [V n for n] The commission is expected to blame the army for many of… …   English dictionary

  • One Life (33Miles album) — One Life Studio album by 33Miles Released September 16, 2008 …   Wikipedia

  • One Life to Live minor families — For related performers, see List of One Life to Live characters. Though the American soap opera One Life to Live has focused predominantly on the families of Victoria Lord, Asa Buchanan and Dorian Cramer Lord, many other families have played a… …   Wikipedia

  • One Bourbon, One Scotch, One Beer — One Scotch, One Bourbon, One Beer Single by Amos Milburn B side What Can I Do? Released August 1953 …   Wikipedia

  • For Want of a Nail (proverb) — For Want of a Nail is a proverbial rhyme showing that small actions can result in large consequences. quote box2|border=2px|align=center|title=For Want of a Nail|halign=left|quote= For want of a nail the shoe was lost. For want of a shoe the… …   Wikipedia

  • Blame It on the Alcohol — This article is about the Glee episode. For the Jamie Foxx song, see Blame It. Blame It on the Alcohol Glee episode Episode no. Season 2 Episode 14 Directed by …   Wikipedia

  • One Life to Live miscellaneous characters — The following are minor or recurring characters from the American soap opera One Life to Live. Contents 1 Kimberly Andrews 2 Nigel Bartholomew Smythe …   Wikipedia

  • Blame It on Rio — Infobox Film name = Blame it on Rio caption = Movie poster for Blame it in Rio director = Stanley Donen producer = Stanley Donen Larry Gelbart Robert E. Relyea writer = Charlie Peters Larry Gelbart starring = Michael Caine Joseph Bologna Michelle …   Wikipedia

  • For that — That That, pron., a., conj., & adv. [AS. [eth][ae]t, neuter nom. & acc. sing. of the article (originally a demonstrative pronoun). The nom. masc. s[=e], and the nom. fem. se[ o] are from a different root. AS. [eth][ae]t is akin to D. dat, G. das …   The Collaborative International Dictionary of English

  • List of Foster's Home for Imaginary Friends episodes — Crime After Crime redirects here. For the film, see Crime After Crime (film). This is a list of episodes for the Cartoon Network animated television series Foster s Home for Imaginary Friends. Contents 1 Overview 2 Television episodes 2.1 Seaso …   Wikipedia

  • List of One Tree Hill characters — The original five from the first season; Upper row (L R) Lucas, Peyton and Haley. Lower row (L R) Brooke and Nathan. One Tree Hill is an American television series created by Mark Schwahn for The WB in 2003. After its third season, The WB and UPN …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»